Kozica
Kozice to nazwa zwyczajowa dla grupy drobnych, górskich zwierząt ssaków z rodziny kozicowatych. Są one przystosowane do życia w trudnych warunkach górskich, często na stromych skałach. Charakteryzują się silnymi i zwinnymi ciałami, krótkimi rogami oraz mocnymi nogami, co umożliwia im poruszanie się po skalistym terenie. Kozice są roślinożerne, żywiąc się głównie trawą, ziołami i młodymi pędami roślin. Ich skuteczne dostosowanie do życia w trudnych warunkach górskich sprawia, że są one obiektem zainteresowania naukowców oraz atrakcją dla turystów i miłośników przyrody.
Kozica - najważniejsze informacje
Gdzie żyją kozice?
Kozica tatrzańska zamieszkuje wyłącznie Tatry. Występuje zarówno w ich polskiej, jak i słowackiej części.
Kozice, które można spotkać w okolicach Śnieżnika (w paśmie Sudetów), należą do gatunku nominatywnego (łac. Rupicapra rupicapra).
Zwierzęta te zamieszkują tereny górskie powyżej granicy lasu. Występują na piętrach subalpejskim, alpejskim i subniwalnym.
Co jedzą kozice?
Te ssaki kopytne to roślinożercy. Odżywiają się korą i liśćmi jarzębu pospolitego górskiego, owocami, pędami i roślinami zielnymi, w tym. m.in. ostróżką tatrzańską, przywrotnikami i arcydzięglem litworem. Swoją dietę uzupełniają porostami i mchem. Kozice jedząc, nie wyrywają roślin z ziemi. Ujmują wargami tylko ich górne, najbardziej smaczne części. Woda znajdująca się w roślinach w pełni zaspokaja ich pragnienie – zwierzęta te piją ze strumyków czy potoków tylko w okresach suszy.
Kozice tatrzańskie żyją w stadach zwanych kierdelami. Składają się one zwykle z kilkunastu zwierząt. Na czele stada stoi samica ze swoim młodym. Stare capy (czyli samce kozicy górskiej) z reguły żyją samotnie. Natomiast młodsze łączą się w „grupy kawalerskie”.
Zwierzęta te są aktywne w ciągu dnia, a zwłaszcza o poranku i wieczorem. To wtedy jest największa szansa na zobaczenie kozicy tatrzańskiej na zboczu góry. Z obserwacji TANAPu (Słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego) wynika, że zwierzęta te 30% doby poświęcają na wypas, 40% na odpoczynek, 13% ruch i tylko 9% na sen. Pozostałe 8% przeznaczają na bieg i ucieczkę.
Gody kozic tatrzańskich trwają od października do połowy grudnia. W tym czasie samce walczą między sobą o partnerki, a także prezentują swoje wdzięki płci przeciwnej. Kozioł poznaje, czy samica ma ruję, wąchając jej mocz. Następnie zbliża się do niej i kryje ją przez zaledwie kilka sekund. Ciąża u kozic tatrzańskich trwa 180 dni. Na świat przychodzi najczęściej jedno koźlę. Matka karmi je mlekiem przez 2 tygodnie. Młode po maksymalnie 6 tygodniach potrafi samo żerować.
Jak wygląda kozica?
Samce z tego gatunku ważą do 50 kg, a samice do 45 kg. Długość ciała kozic tatrzańskich – mierzona od czubka głowy do nasady ogona – wynosi 130 cm. Te ssaki kopytne wyróżniają:
- rogi zwane hakami, które występują zarówno u samic, jak i u samców – ich długość może dochodzić do 30 cm;
- charakterystyczne ubarwienie, które zmienia się w zależności od pory roku – latem kozice są brunatno-rude, natomiast zimą szaro-czarne. Do zmiany sierści z letniej na zimową dochodzi na przełomie września i października;
- silne nogi, dzięki którym mogą sprawnie poruszać się po stromych, górskich zboczach;
- brak obojczyka i specyficzne ustawienie kości udowej – taka budowa ciała umożliwia zwierzętom wykonywanie długiego wykroku,
- racice z rogowym kantem, który na zimę twardnieje, co pozwala kozicom bezpiecznie oraz sprawnie poruszać się po oblodzonych i ośnieżonych zboczach;
- duże w stosunku do masy ciała serce oraz wyjątkowo wysoka liczba czerwonych krwinek we krwi – dzięki temu organizm kozicy tatrzańskiej mieszkającej wiele metrów nad poziomem morza (gdzie powietrze jest rzadsze) może otrzymywać odpowiednią ilość tlenu.
Czy kozice są pod ochroną?
Kozica tatrzańska ma status CR w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych – jest krytycznie zagrożona wymarciem. Mała liczba tych zwierząt w Tatrach to efekt wieloletniego kłusownictwa, polowań oraz degradacji środowiska.
Dziś kozicom górskim zagrażają zwłaszcza zmiana warunków klimatycznych, rozwój nowych form turystyki górskiej (uprawianej w niedozwolonych miejscach) i większa liczba drapieżników. Zwierzęta te mogą być też coraz mniej odporne na choroby, co jest skutkiem zanieczyszczenia powietrza.
Ciekawostki o kozicy tatrzańskiej
- Na kozice polowano dla ich skór, mięsa oraz dla bezoaru – powstającego w żołądku tego zwierzęcia. Jest to kulka z włosów i włókien sklejonych żywicą. Niegdyś uważano, że bezoar ma cudowne właściwości lecznicze i że jest talizmanem.
- Naturalnymi wrogami kozic tatrzańskich są orły, rysie i wilki.
- Kozica tatrzańska to symbol Tatrzańskiego Parku Narodowego.
- Serce kozicy jest większe niż serce człowieka.
- Nazwy Kozi Wierch czy Kozi Grzbiet nawiązują właśnie do kozicy tatrzańskiej.
- Po II wojnie światowej w polskich Tatrach żyło tylko 26 kozic.
