Sekrety ramion ośmiornicy. Robią piorunujące wrażenie

Ramiona ośmiornicy są znane z niesamowitej elastyczności i zdolności do wykonywania skomplikowanych ruchów. W przeciwieństwie do naszych kończyn, pozbawione są kości, co pozwala im na wyginanie, skręcanie i rozciąganie w niemal dowolny sposób. Ta niezwykła mobilność wynika z unikalnej struktury mięśniowej i nerwowej, która do tej pory była słabo poznana ze względu na złożoność zadania i ograniczenia technologiczne.

Zespół biolożki ewolucyjnej Robyn Crook zastosował zaawansowane techniki mikroskopowe i genetyczne, aby stworzyć mapę układu nerwów i mięśni w ramionach karłowatej ośmiornicy Bocka (Octopus bocki), małego gatunku głowonoga. W pierwszym badaniu, kierowanym przez neurobiolog Gabrielle C. Winters-Bostwick, użyto technologii łańcuchowej reakcji hybrydyzacji (HCR) do identyfikacji różnych typów komórek nerwowych. Dzięki temu uzyskano trójwymiarowe obrazy o wysokiej rozdzielczości, pokazujące, jak różne klasy neuronów są rozmieszczone w ramieniu.

"To pozwala nam formułować nowe hipotezy i zadawać pytania dotyczące komunikacji między komórkami" – powiedziała Winters-Bostwick. "Budujemy nasz arsenał narzędzi do lepszego zrozumienia zachowań i fizjologii ośmiornic".

Badanie ujawniło, że w ramionach ośmiornicy istnieje złożony układ neuronów, który pozwala na ich autonomiczne działanie. Każde ramię zawiera miliony neuronów, które tworzą zwoje nerwowe (ganglia), umożliwiając im podejmowanie niezależnych decyzji. Neurony te są zorganizowane w skomplikowane sieci, które kontrolują ruchy, percepcję i nawet pewien stopień "myślenia" ramienia.

Zespół odkrył różne typy neuronów, w tym komórki cholinergiczne, glutaminergiczne, dopaminergiczne i serotonergiczne. Każdy z tych typów odgrywa inną rolę w funkcjonowaniu ramienia. Na przykład neurony dopaminergiczne i serotonergiczne były gęściej rozmieszczone w podstawie ramienia niż na jego końcu, co sugeruje, że odgrywają one ważniejszą rolę w bardziej złożonych funkcjach sensorycznych i motorycznych bliżej ciała ośmiornicy.

Drugie badanie, prowadzone przez biolog Dianę Neacsu, wykorzystało mikroskopię elektronową do rekonstrukcji architektury neuronów, mięśni i skóry. Dzięki tej technice zespół mógł zobaczyć strukturalne detale tkanek ramienia ośmiornicy.

Odkryto powtarzające się wzorce w korze ramienia, połączeniach nerwowych oraz struktury zawierające zwoje nerwowe i naczynia krwionośne, które odpowiadały pozycjom przyssawek. Szczególnie interesujący był układ rzadkich, ponadprzeciętnie dużych komórek nerwowych w warstwach komórkowych, które mogą odgrywać kluczową rolę w przekazywaniu sygnałów na duże odległości w ramieniu.

Zespół zauważył również, że istnieją "skośne połączenia" między różnymi nerwami i mięśniami, które pozwalają na spiralną komunikację w obrębie ramienia. Te połączenia mogą być kluczem do zrozumienia, jak ośmiornice koordynują skomplikowane ruchy swoich ramion bez udziału centralnego mózgu.

"Posiadanie atlasu anatomii ośmiornicy to dopiero początek w próbach zrozumienia tego, jak mięczak zachowuje się w sposób tak dla nas zrozumiały, mimo że ewoluował w zupełnie inny sposób" – zauważyła Crook. Badania te mogą pomóc wyjaśnić, dlaczego ośmiornice wykazują tak wysoki poziom autonomii w swoich ramionach i jak to wpływa na ich zachowanie i zdolności poznawcze.

Istnieją hipotezy, że unikalna struktura nerwowa ośmiornicy jest wynikiem ewolucyjnej adaptacji do środowiska. "Być może wynika to z funkcjonalności. Może istnieje coś fundamentalnie innego w zadaniach, które muszą wykonywać ramiona ośmiornicy. Ale może to być również ewolucyjny przypadek" – dodała Crook.

Zrozumienie, jak ośmiornice kontrolują swoje ramiona, może mieć szerokie zastosowania, od robotyki po neurobiologię. Wiedza ta może pomóc w projektowaniu robotów z miękkimi kończynami, które naśladują ruchy ośmiornicy. Takie roboty mogą być wykorzystywane w medycynie, przemyśle czy eksploracji podwodnej, gdzie elastyczność i zdolność do manipulowania obiektami w trudnych warunkach są kluczowe.

Ponadto badania nad układem nerwowym ośmiornicy mogą dostarczyć nowych informacji na temat plastyczności neuronalnej i regeneracji nerwów. Ośmiornice są znane z niezwykłej zdolności do regeneracji swoich ramion, co może mieć implikacje dla medycyny regeneracyjnej u ludzi.

Ośmiornice są jednymi z najbardziej inteligentnych bezkręgowców na świecie. Wykazują zdolności do rozwiązywania problemów, uczenia się przez obserwację i nawet używania narzędzi. Ich układ nerwowy jest wyjątkowy, ponieważ duża część neuronów znajduje się nie w mózgu, ale w ramionach, co pozwala na ich niezależne działanie. Centralny mózg często nie kontroluje wprost tego, co robią poszczególne macki.

Nowe badania podkreślają, jak skomplikowane i zaawansowane są te stworzenia. Zrozumienie ich biologii może nie tylko zaspokoić naszą ciekawość naukową, ale także dostarczyć cennych informacji dla innych dziedzin nauki.

Chociaż badania zespołu Crook dostarczają wielu nowych informacji, wciąż pozostaje wiele pytań. Jak dokładnie ramiona ośmiornicy integrują informacje z centralnego mózgu? Jakie są mechanizmy komunikacji między różnymi typami neuronów w ramieniu? Odpowiedzi na te pytania mogą wymagać dalszych badań z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii.

Dodatkowo badania mogą zostać rozszerzone na inne gatunki ośmiornic oraz inne głowonogi, takie jak kałamarnice czy mątwy, aby zobaczyć, czy podobne mechanizmy występują w ich układach nerwowych. Choć te grupy głowonogów wydają się do siebie bardzo podobne, w rzeczywistości ich ostatni wspólny przodek żył około 300 milionów lat temu. Od tej pory ewolucja tych głowonogów przebiega osobnymi torami.