Poznali tajemnicę długowieczności rekina. Zwierzę niemal się nie starzeje

Rekiny grenlandzkie żyją niespiesznie. Pływają bardzo wolno, ze średnią prędkością około 2 km/h. Chwyta drobne zwierzęta morskie, ale zdarza mu się zapolować na większe jak chociażby foki. W 2008 roku niedaleko Spitsbergenu w żołądku tego rekina znaleziono nawet żuchwę niedźwiedzia polarnego. Wywołało to wiele dyskusji, ale  Jeffrey Gallant, dyrektor kanadyjskiej grupy badającej rekiny przy Departamencie Rybołówstwa i Oceanów, wysnuł wniosek, iż ten rekin być może pożywił się niedźwiedzim truchłem. Trudno sobie wyobrazić, by był w stanie upolować żywego niedźwiedzia. Ataków na ludzi nie stwierdzono.

W 1859 roku znaleziono rekina grenlandzkiego z ludzką nogą w żołądku, ale to zapewne podobna sytuacja jak z niedźwiedziem. Trudno sobie wyobrazić, aby akurat ten rekin upolował człowieka. Raczej znalazł martwe ciało i zjadł je. Z kolei w drugą stronę - ten rekin jest poławiany i zabijany dla skóry (zawiera toksyny), mięsa, tranu. Ryba ta odgrywała ważną rolę w kuchni i obyczajach ludzi Północy jak Inuici, Aleuci czy Indianie Kanady i wschodnich wybrzeży USA.

Teraz fascynuje już cały świat i to z wielu powodów. Po pierwsze - rekin ten żyje w wodach polarnych, które raczej z tymi rybami się nie kojarzą. Spotykany w Arktyce, zapędza się czasem na Morze Północne, Morze Irlandzkie i brzegi Wielkiej Brytanii oraz północny Atlantyk. Po drugie - dziwny jest jego powolny tryb życia, znoszenie niskich temperatur wody oraz życie na niekiedy sporych głębokościach. Po trzecie - absolutnie fascynująca jest długowieczność rekina.

Niewykluczone, że wszystkie te kwestie są ze sobą połączone, a naukowcy z Manchesteru znaleźli na to dowody. Przedstawić je maja podczas lipcowego zjazdu Towarzystwa Biologii Eksperymentalnej w Pradze. Już teraz jednak wiemy, że długowieczność rekina grenlandzkiego jest bardziej powiązana ze złożonymi adaptacjami metabolicznymi, niż wcześniej zakładano.

Do badan wykorzystano spektrofotometr, czyli urządzenie do pomiaru światła. Badano nim tkanki mięśniowe rekinów w różnych wieku i różnych wodach. To, co odkryli, było po prostu zdumiewające. Nie było znaczących różnic w aktywności metabolicznej mięśni w różnym wieku, co sugeruje, że ich metabolizm nie wydaje się słabnąć z czasem. Rekin po prostu jakby w ogóle się nie starzał! Jego tkanki zużywają się bardzo wolno, a układ krwionośny pracuje jakby na zwolnionych obrotach. Serce potrafi poważnie zwolnić, do jednego uderzenia na 12 sekund. To by zgadzało się z legendami mówiącymi o rekinach żyjących nawet po kilkaset lat.

Biolog i fotograf Julius Nielsen pokazał kadr z rekinem, a podpis brzmiał: "To 393-letni rekin grenlandzki, który żyje w Oceanie Arktycznym. Wędruje po oceanach od 1627 roku. Jest najstarszym żyjącym kręgowcem na naszej planecie."

393 lata wzbudziło ogromny podziw, ale wielu internautów zaczęło od razu pytać, jakim cudem udało się oszacować wiek ryby tak precyzyjnie. "Może po zmarszczkach" - ironizowała nawet jedna z nich. Inni powątpiewali w precyzję obliczeń i stawiali pytania, skąd wiadomo, że to 393 lata, a nie np. 392 albo 391. Czy da się tu być tak precyzyjnym na podstawie fotografii lub kadru z filmu?

Sam Julius Nielsen podkreślał na łamach "The Wall Street Journal", że on precyzyjnego wieku wielkiej ryby nigdy nie podał, natomiast do jego szacowania wykorzystano metodę datowania radiowęglowego, dzięki której przebadano soczewki oczu zwierzęcia. Na podstawie tych badań oszacowano możliwy wiek rekinów grenlandzkich nawet na 512 lat!

Po latach ta informacja została zdementowana, podobnie jak i tezy, że samice rekina grenlandzkiego uzyskują dojrzałość płciową dopiero w wieku ponad 100 lat. Sam Julius Nielsen przyznał, że takich badan nie ma, a i ichtiologowie wciąż nie mają dość danych na temat jednego z najbardziej tajemniczych zwierząt na świecie. Datowanie radiowęglowe, tak popularne wśród badaczy wykopalisk, nie pozwoliło ocenić wieku rekina grenlandzkiego, więc pozostają tylko szacunki na podstawie wielkości ryby.

Nawet jeśli opowieści o badaniu rekinów polarnych metodami datowania radiowęglowego albo przy wykorzystaniu izotopów z próbnych wybuchów bomb termojądrowych to bujda, a wiek ryb szacowany na 393 czy maksymalnie 512 lat jest wielce niedokładny, to i tak mamy niewątpliwie do czynienia ze zwierzętami osiągającymi wiek bardzo sędziwy. Niegdyś szacowano go na co najmniej 200 lat. Po badaniach Duńczyków grupy Nielsena wydawało się, że to znacznie więcej, a dzisiaj musimy poprzestać na szacunkach mówiących, że to 200, może 300, a może i więcej lat.

Co nadal czyni tę rybę najdłużej żyjącym kręgowcem na świecie.

Odkrycia związane z wolnym metabolizmem u tej ryby mogą mieć ogromne znaczenie dla badań geriatrycznych, nad zmianami w ciele człowieka i jego starzeniem się. Ma też znaczenie dla samej ryby. Tak wolny rozwój, metabolizm i osiąganie dojrzałości płciowej w wieku 100 lat może oznaczać, że rekin ewoluuje bardzo wolno i bardzo słabo przystosowuje się do zmian w świecie. To czyni go z punktu bardzo podatnym na wpływ współczesnych czynników i zagrożonym wyginięciem.