Meksykanie chcą ocalić wyjątkowe zwierzę. Ale szanse są coraz mniejsze
Zdolności regeneracyjne aksolotla są godne pozazdroszczenia: jeśli odetnie się mu jedną nogę, w ciągu kilku godzin odrośnie nowa i identyczna. Równocześnie badacze podkreślają, że to ostatnia szansa na ocalenie dzikiej populacji tych płazów.
To zwierzę a dokładnie płaz, występuje naturalnie w rejonie jezior Chalco i Xochimilco w Meksyku. Ale te rejony, a właściwie jezioro Xochimilico, bo Chalco zostało niemal w pełni osuszone, są poważnie narażone na zniszczenie, a co za tym idzie, przyszłość aksolotla stoi pod znakiem zapytania. A to zwierzę jedyne w swoim rodzaju.
Dziwna zdolność aksolotla. Neotenia
Nazwa tego niezwykłego zwierzęcia pochodzi od azteckiego boga ognia i błyskawic Xolotla, który miał zmienić się w niewielkiego płaza, by uniknąć bycia złożonym w ofierze. Płaz jest teraz ikoną meksykańskiej kultury.
Z zapisków naukowców wynika, że Niemiec, Alexander von Humboldt, spotkał aksolotla na początku XIX wieku, ale to francuski zoolog Auguste Duméril stworzył jego wyczerpujący opis. Doświadczenia prowadzone przez Francuza na tym stworzeniu były makabryczne - każdego ranka Duméril odcinał zewnętrzne skrzela aksolotla. Na ich miejsce wyrastały nowe. Płazy te mają bowiem niespotykane u innych kręgowców umiejętności. Ranny aksolotl jest w stanie zregenerować niemal wszystkie części swojego ciała. Jego organizm potrafi odbudować utracone kończyny, skrzela, a nawet części oczu i mózgu. Ich zdolność do regeneracji zmniejsza się wraz z wiekiem, ale nigdy nie zanika zupełnie.
Poza tym płazy te nigdy nie wyrastają z fazy larwalnej. Dorosłe aksolotle, podobnie jak młodociane osobniki, są różowe, żyją w wodzie i mają duże skrzela. Charakterystyczne jest dla nich zjawisko zwane neotenią - to zdolność płciowego rozmnażania się larw występująca w następstwie przyspieszonego w stosunku do reszty ciała rozwoju narządów rozrodczych. Przez te niesamowite zdolności aksolotle podbiły laboratoryjne akwaria, testuje się na nich procesy z zakresu transplantacji, badania wad serca, a także na wykorzystuje się potrzeby endokrynologii i genetyki.
Narażony i zagrożony
Niszczenie siedlisk, pogorszenie jakości wody (w wyniku funkcjonowania oczyszczalni ścieków i odpadów znajdujących się w kanałach), choroby bakteryjne i wreszcie zmiana klimatu doprowadziły do sytuacji skrajnej.
Populacja aksolotla meksykańskiego w jeziorze Xochimilco i otaczających go kanałach jest obecnie poważnie zagrożona. Ze względu na rozwój Meksyku płazy wymierają. Kiedyś naukowcy znajdowali w mieście średnio 6000 aksolotli na kilometr kwadratowy, obecnie jest ich tylko 36 - wynika ze spisu Meksykańskiego Narodowego Uniwersytetu Autonomicznego (UNAM) z 2023 roku.
Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych klasyfikuje gatunek Ambystoma mexicanum na liście krytycznie zagrożonych o najwyższej kategorii ryzyka. Według ostatnich obserwacji w przyrodzie występuje jedynie 700-1200 osobników. Żyją w kilku różnych miejscach jeziora Xochimilco.
Przyrodnicy starają się przywracać siedliska tych wybitnych płazów. Zwierzęta są hodowane także w tym celu w laboratoriach.
Gatunek znajduje się pod szczególną ochroną rządu Meksyku i kontrolą Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES).
Handel tym gatunkiem jest prawnie zabroniony.
