Skarby polskiej przyrody. Unikalna flora i fauna naszych parków

Polskie parki narodowe to prawdziwe skarby natury, gdzie możemy spotkać rzadkie gatunki zwierząt i roślin. Niektóre z nich przetrwały tysiące lat dzięki ochronie i trosce o dziedzictwo przyrodnicze. Dzięki temu, wędrując przez polskie góry, lasy i puszcze, możemy natknąć się na widok unikalnych egzemplarzy flory i fauny.

Białowieski Park Narodowy, znajdujący się na granicy Polski i Białorusi, jest jednym z najstarszych i najcenniejszych terenów leśnych w Europie. Największą jego atrakcją są żubry – majestatyczne zwierzęta, które są symbolem tego miejsca. Żubr to największy ssak lądowy Europy, osiągający nawet 900 kilogramów wagi i ponad 1,8 metra wysokości w kłębie. Historia żubra w Białowieży jest pełna wzlotów i upadków – gatunek ten niemal wyginął na początku XX wieku. Dzięki zaangażowaniu przyrodników oraz międzynarodowym programom ochronnym udało się odbudować populację tego unikatowego przedstawiciela polskiej fauny, która dziś liczy kilkaset osobników.

Żubry mają zaskakującą zdolność do przemieszczania się na znaczne odległości w poszukiwaniu pokarmu, są również doskonałymi pływakami, co pozwala im łatwo przekraczać rzeki w poszukiwaniu jedzenia. Na terenie Białowieskiego Parku Narodowego część zwierząt przebywa w Rezerwacie Pokazowym Żubrów. To ogromny teren, ale jest duża szansa, by zobaczyć w nim królewskie zwierzę w niemal naturalnym środowisku.

Tatry to najwyższe góry w Polsce, a ich wyjątkowe, alpejskie warunki klimatyczne sprawiają, że jest to jedyny obszar w kraju, gdzie spotkać można kozice i świstaki. Tatrzański Park Narodowy stanowi ich naturalne środowisko i zapewnia ochronę przed zagrożeniami, które w przeszłości znacznie uszczupliły ich liczebność. Kozica tatrzańska, o smukłej sylwetce i długich, zakrzywionych rogach, przystosowana jest do wspinania się po stromych, skalistych zboczach. Obecnie kozic jest około 1000, a ich liczebność jest starannie monitorowana.

Świstaki natomiast to sympatyczne gryzonie, które w Tatrach można usłyszeć dzięki ich charakterystycznym gwizdom – sygnałom ostrzegawczym przed drapieżnikami. Żyją w koloniach, a ich nory sięgają czasem kilku metrów pod ziemię. Świstaki zimą zapadają w hibernację, a ich temperatura ciała spada wtedy niemal do poziomu otoczenia. Dzięki temu mogą przetrwać nawet pół roku bez jedzenia. Co ciekawe, te sprytne zwierzęta gromadzą w ciele sporą ilość tłuszczu, który pomaga im przetrwać długie, zimowe miesiące. Jeśli więc chcesz usłyszeć świstaka, wybierz się w Tatry wiosną lub latem.

Bieszczady to dzikie, tajemnicze góry na południu Polski, gdzie królują wilki i rysie. Oba te drapieżniki stanowią istotny element bieszczadzkiego ekosystemu, regulując liczebność mniejszych zwierząt i przyczyniając się do zachowania równowagi w przyrodzie. Ryś, charakterystyczny kot o pędzelkach na uszach, jest doskonałym myśliwym, który potrafi tropić swoje ofiary przez długi czas. To samotnicy, a każdy osobnik zajmuje duże terytorium, czasem liczące nawet 100 kilometrów kwadratowych. Jego populacja w Polsce jest jednak wciąż niewielka i objęta ścisłą ochroną.

Wilki z kolei, żyją w zorganizowanych watahach i są niezwykle inteligentnymi zwierzętami o silnym instynkcie terytorialnym. Obecnie wilki powracają także do innych części Polski, a w Bieszczadzkim Parku Narodowym można spotkać kilkadziesiąt osobników, żyjących w stadach. Legendy o samotnych wilkach mają jednak swoje uzasadnienie, około 2 –5 proc. osobników żyje poza watahą. To słabe czy chore zwierzęta odrzucone przez stado lub młode wilki, szukające swojego terytorium.

Polskie parki narodowe to także królestwo ptaków drapieżnych. W różnych częściach kraju, od Białowieży po Tatry, można spotkać orły, sokoły, myszołowy, jastrzębie i sowy. Jednym z najbardziej ikonicznych ptaków drapieżnych w Polsce jest orzeł przedni, rzadki i majestatyczny, którego rozpiętość skrzydeł może sięgać nawet dwóch metrów. W Tatrzańskim Parku Narodowym występują również sokoły wędrowne, które są jednymi z najszybszych zwierząt na świecie – podczas ataku pikującego potrafią osiągnąć prędkość nawet 300 km/h.

Niektóre z tych ptaków, jak myszołów czy jastrząb, potrafią "zawisać" w powietrzu, utrzymując się na jednym miejscu, aby lepiej wypatrzyć zdobycz. Orły mogą żyć nawet 30 lat, co czyni je jednymi z długowiecznych ptaków. Pierwszym drapieżnym, szponiastym ptakiem, który został objęty ochroną, był bielik. Choć jego sylwetka widnieje w polskim godle, na początku XX wieku jego populacja niemal całkowicie wymarła. Dziś w Polsce żyje około 1000 – 1400 par tych ptaków. Bielik wbrew pozorom wcale nie jest biały. Dorosłe osobniki mają upierzenie szarobrązowe, biel znajdziemy tylko na ogonie. Z wiekiem pióra orła coraz bardziej płowieją.

Oprócz różnorodnej fauny, polskie parki narodowe kryją także bogactwo rzadkich i chronionych roślin. W Tatrach spotkać można m.in. sasanki i krokusy, które wiosną pokrywają polany i stają się symbolem tego rejonu. Inną unikalną rośliną jest dziewięćsił bezłodygowy, który rośnie na połoninach i słynie z charakterystycznych, przypominających gwiazdy kwiatów.

Białowieża to z kolei ostoja dla licznych gatunków mchów i porostów, które potrzebują dziewiczego lasu i odpowiednich warunków mikroklimatycznych. W Bieszczadach rośnie bardzo rzadka storczykowata – kruszczyk szerokolistny – który wymaga specyficznego środowiska i kwitnie tylko raz na kilka lat.

Wiele z tych roślin posiada wyjątkowe właściwości lecznicze, znane od wieków w medycynie ludowej. Sasanka, na przykład, była dawniej stosowana do łagodzenia bólów reumatycznych, a kwiaty dziewięćsiła służyły do wyrobu naparów wzmacniających. Jednak dziś ich zbieranie jest surowo zabronione – są one pod ścisłą ochroną i możemy je podziwiać tylko na łonie natury.