Rzadkie i mało znane grzyby jadalne. To naprawdę pyszne okazy

Czernidłak kołpakowaty, zwany też kołpakiem, to dosyć pospolicie występujący, ale wciąż mało znany grzyb. Należy do rodziny pieczarkowatych i można go znaleźć nie tylko w lasach (zarówno iglastych, jak i liściastych), ale także w rowach, na łąkach, polanach i brzegach rzek. Kołpaki są bardzo charakterystyczne - mają podłużne, cylindryczne kapelusze w białym kolorze, pokryte pilśniowatymi łuskami. Młode czernidłaki mają biały miąższ i tylko wtedy należy je zbierać. Stare okazy robią się różowe, a potem czarne i nie nadają się już do zebrania.

Czernidłaki kołpakowate to bardzo smaczne grzyby o subtelnym smaku i delikatnym miąższu. Sprawdzają się idealnie do smażenia, duszenia i marynowania. Kołpakom przypisuje się również wiele właściwości zdrowotnych: obniżają ciśnienie krwi, mogą wspomóc również leczenie dolegliwości trawiennych i stanów zapalnych organizmu, redukują bóle głowy i kończyn. Są również pełne wartości odżywczych: witamin z grupy B (B1, B2), żelaza, magnezu, cynku, potasu i aminokowasów.

Kołpaki rosną bardzo szybko - gotowy do zerwania okaz jest w stanie wyrosnąć już w ciągu kilku godzin! Jednak po zerwaniu trzeba je przyrządzać niemal od razu - już kilka godzin od powrotu z grzybobrania zaczynają się psuć. Pokrywają się wówczas czarną mazią, czyli nowymi zarodnikami.

Lakówka ametystowa to bajkowo wyglądający grzyb, który na pierwszy rzut oka nie przypomina żadnych znanych, jadalnych gatunków. Jego cechą charakterystyczną jest fioletowy kolor. Można ją znaleźć na prastarych, zmurszałych drzewach, w lasach mieszanych oraz liściastych, rzadko w iglastych. Lakówki są nieduże i rosną w grupach. Mają wypukłe, skierowane do dołu kapelusze, które u starszych okazów stają się lejkowate i spłaszczone (podobnie jak u kurek).

Lakówka jest bardzo smaczna - doskonale sprawdza się do suszenia i marynowania w occie. Ma delikatny smak i ledwo wyczuwalny zapach. Gatunek ten jest całkowicie jadalny - blaszki pod kapeluszem (rzadko spotykane u jadalnych gatunków) nie powinny cię odstraszyć!

Lakówka ametystowa to nie jedyny jadalny grzyb o niezwykłym fioletowym zabarwieniu! Mniej intensywna, ale wciąż zabarwiona na fiolet jest gąsówka fioletowawa, znana również jako lepista nuda. Grzyb ten ma spory, dorastający do około 15 cm średnicy kapelusz i dość wysoki, gruby trzonek. U młodych okazów blaszki pod kapeluszem są intensywnie fioletowe, z wiekiem stają się brązowofioletowe. Fioletowy jest także miąższ gąsówki.

Grzyb ten ma słodkawy, owocowy zapach i delikatny smak. Nadaje się do duszenia, smażenia, marynowania, a także suszenia. Gąsówki fioletowawej można szukać w lasach liściastych i iglastych, a także w parkach, na polanach i przy drogach.

Twardzioszek czosnaczek - znany jest także jako twardzioszek czosnkowy albo grzyb czosnkowy - jego nazwa wzięła się z charakterystycznego czosnkowego smaku i aromatu tego gatunku. Można go spotkać w lasach sosnowych lub świerkowych, w miejscach, gdzie nie ma runa leśnego. Twardzioszki rosną w gromadach, a można je poznać po cieniutkich, ale twardych trzonkach w czerwonawym kolorze oraz sporych, jasnych kapeluszach. 

Grzyb ten nie jest w Polsce chętnie zbierany, choć na przykład we Francji niezwykle się go ceni. Jego mocny czosnkowy aromat sprawia, że jest idealny jako dodatek do sosów czy zup. Szczególnie dobrze nadaje się do suszenia, gdyż nie traci w czasie tego procesu swojego charakterystycznego aromatu.

Borowik ceglastopory to bardzo ciekawa odmiana borowika, której nazwa wzięła się od charakterystycznego, ciemnoczerwonego lub pomarańczowego trzonka. Gatunek ten występuje w lasach iglastych (szczególnie pod świerkami) - przede wszystkim na terenach podgórskich. 

Jak go rozpoznać? Młode okazy mają półkoliste kapelusze, których średnica dochodzi do 20 cm. U starszych egzemplarzy kapelusz bardziej płaski. Grzyby pokryte są matową, zamszową skórką, której nie da się zdjąć. Gąbka borowika ceglastoporego ma barwę żółtą do oliwkowej i po uszkodzeniu sinieje. Podobnie dzieje się z jego miąższem - jest żółty, ale po przekrojeniu utlenia się i przybiera niebieskawą barwę. 

Borowik ceglastopory jest bardzo smaczny i nadaje się do wszystkich potraw grzybowych. Ma jędrny i twardy miąższ o łagodnym smaku. Gatunek ten jest podobny jest do borowika szlachetnego, ale można go także pomylić z mocno trującym (a czasem nawet śmiertelnym) borowikiem szatańskim.

Inne nazwy siedzunia sosnowego, takie jak "kozia broda" czy "szmaciak" być może nie zachęcają do spróbowania tego gatunku. Jednak warto się przełamać i dać mu szansę! Jest to bowiem jeden z najsmaczniejszych grzybów, które spotyka się w polskich lasach. Do 2014 roku był pod ścisłą ochroną - obecnie można go jednak zbierać całkowicie legalnie. Siedzuń sosnowy przypomina z wyglądu gąbkę, mózg albo koralowca - jest postrzępiony i rośnie na pniach spróchniałych sosen lub świerków. W smaku jest lekko orzechowy i delikatnie pikantny, ma również bardzo przyjemny, korzenny zapach. Siedzunia można smażyć, dusić, marynować i suszyć. Doskonale smakuje w najprostszej formie, czyli podsmażony na maśle. Warto zwrócić uwagę na tego grzyba również ze względu na jego właściwości zdrowotne:

• pomaga zapobiegać rozwojowi cukrzycy, a także wspiera jej leczenie poprzez regulację poziomu cukru i insuliny we krwi,
• wspomaga układ odpornościowy,
• wspiera produkcję kolagenu,
• przyspiesza gojenie ran.

Siedzuń zawiera beta-glukan, związki fenolowe i antybiotykowe, dzięki czemu uznawany jest za grzyba o właściwościach leczniczych!

Czasznica (purchawka, purchawica) olbrzymia to charakterystyczny grzyb o kulistym kształcie, pozbawiony trzonka. Może osiągać naprawdę duże rozmiary - w Czechach znaleziono kiedyś okaz o średnicy ponad 2 metrów! Czasznica przypomina purchawkę (należy do tej samej rodziny), a można ją spotkać na łąkach, pastwiskach, w zaroślach i trawnikach. 

Jest ceniona ze względu na swój lekko pieczarkowy, ale dość intensywny smak. Niektórzy twierdzą nawet, że to jeden z najsmaczniejszych grzybów, które można znaleźć w polskich lasach!

Walory smakowe to jednak nie wszystko, co oferuje czasznica olbrzymia. Jest niskokaloryczna, ale stanowi doskonałe źródło łatwo przyswajalnych białek oraz błonnika. Ma również sporo witamin z grupy B oraz minerałów takich jak selen, potas, fosfor czy miedź. Zawiera także bardzo specyficzny składnik - kalwacynę. To substancja, wykazująca właściwości bakteriobójcze, a według badań na zwierzętach - skuteczna również w zwalczaniu komórek nowotworowych.

Czasznicę najlepiej jest przyrządzać w formie "sznycli", czyli krojąc na plastry, obtaczając w jajku i  bułce tartej i smażąc na złocisty kolor.

Wybierając się na grzyby, z pewnością będziesz rozglądać się za docenianymi i uwielbianymi borowikami, kurkami czy opieńkami. Zwróć jednak uwagę także na mniej znane gatunki, które są doskonałym dodatkiem, a czasem bazą wielu różnych potraw, takie jak siedzuń sosnowy, czasznica olbrzymia czy czernidłak kołpakowaty. Poza doskonałymi walorami smakowymi, są to również grzyby niezwykle zdrowe.