Pasożyt zamienia mrówki w zombie. Może żyć także w Polsce
Pasożyt niczym złowieszczy grzyb w serialu The Last Of Us zamienia swoich gospodarzy (mrówki) w zombie. Jednakże nowoodkryty płaziniec może włączać i wyłączać „tryb zombie” wtedy, kiedy mu odpowiada. Co ciekawe, pasożyt może żyć również w Polsce. Czym jeszcze natura może nas zaskoczyć?
W trakcie badań nad mrówkami naukowcy z Uniwersytetu w Kopenhadze dokonali niezwykłego odkrycia. Otóż po raz pierwszy w historii odkryto płazińca, który zamienia mrówki w zombie, ale robi to tylko w wybrane przez siebie pory dnia.
Jak wskazują badacze, wyrafinowany sposób życia pasożyta przewyższa inne podobne strategie przetrwania.
Co ciekawe "pasożyta zombie" można znaleźć w europejskiej mrówce ćmawej (Formica polyctena), która żyje także w Polsce. Jest to pospolity leśny owad, którego zasięg występowania rozpościera się od Hiszpanii po Rosję i Uzbekistan. Wysokość ich mrowisk może osiągnąć nawet 2 metry. Zbudowane są one z nadziemnej części, czyli kopca, oraz części podziemnej, która może sięgać nawet do 2 metrów głębokości. W jednym mrowisku może żyć nawet do 100 000 mrówek.
Pasożyt, który przejmuje kontrolę nad mózgiem
Pasożyt zaczyna przejmować kontrolę nad mózgiem mrówki dopiero wtedy, kiedy temperatura jest dla niego odpowiednia (woli niższe temperatury). Wówczas mrówka zamienia się zombie. Płaziniec zmusza owada do tego, aby wszedł na najwyższe źdźbła trawy, by zostać zjedzonym wraz z gospodarzem przez krowy, jelenie, czy owce.
Jednakże, kiedy skonsumowanie przez wielkich przeżuwaczy nie następuje (i temperatura wzrośnie), pasożyt wyłącza "tryb zombie", dzięki czemu mrówka może swobodnie i samodzielnie wrócić do swoich mrówczych codziennych zadań. Następne przejęcie ciała owada znów nastąpi, kiedy temperatura będzie idealna dla pasożyta.
Jak mówi prof. Brian Lund Fredensborg z Uniwersytetu w Kopenhadze: "Umieszczanie mrówek wysoko na trawie, gdy bydło lub jelenie pasą się w chłodne poranki i wieczory, a następnie z powrotem na dół, aby uniknąć śmiercionośnych promieni słonecznych, jest całkiem sprytne. Nasze odkrycie ujawnia pasożyta, który jest bardziej wyrafinowany, niż początkowo sądziliśmy".
Pasożyt zamieniający mrówki w zombie na celowniku
Naukowcy w lasach Bidstrup w Danii przebadali setki zarażonych mrówek. Dzięki czemu szczegółowo przebadali interakcję gospodarz-pasożyt. Zauważyli, że kiedy była niska temperatura, to u zainfekowanych mrówek zostaje aktywowany "tryb zombie". Następnie wchodziły one na szczyt źdźbeł trawy. Gdy temperatura wzrosła, pasożyt wyłączał "tryb zombie", by mrówka zeszła na ziemię, gdzie jest chłodniej.
Odkryliśmy wyraźną korelację między temperaturą a zachowaniem mrówek. Żartowaliśmy, że znaleźliśmy przełącznik zombie mrówek
Warto wspomnieć, że ciało mrówki może być atakowane przez setki rodzajów pasożytów, które kumulują się w jamie brzusznej. Jednakże tylko jeden (ten nowoodkryty) przejmuję władzę nad mózgiem owada.
"Tutaj mogą znajdować się setki przywr wątrobowych czekających, aż mrówka wprowadzi je do następnego żywiciela. Zawijane są w kapsułkę, która chroni je przed kwasem żołądkowym żywiciela, podczas gdy przywra wątrobowa, która przejęła kontrolę nad mrówką, umiera. Można powiedzieć, że poświęca się dla innych". - powiedział Fredensborg.
Czy nowoodkryty pasożyt, tworzący zombie może zaatakować człowieka?
Przywra w pierwszej kolejności atakuje ślimaki, które pasą się na odchodach bydła. Następnie celem stają się mrówki, które są dalej zjadane przez wielkich przeżuwaczy. Naukowcy podkreślają, że infekcja ludzi jest rzadka. Spokojna głowa, pasożyt nie atakuje naszego mózgu, lecz za to może powodować uszkodzenie wątroby.
Jak dodaje Fredensborg: "Historycznie rzecz biorąc, pasożytom nigdy tak naprawdę nie poświęcano tak dużej uwagi, mimo że istnieją źródła naukowe, które mówią, że pasożytnictwo jest najbardziej rozpowszechnioną formą życia. Wynika to częściowo z faktu, że pasożyty są dość trudne do badania. Niemniej jednak ukryty świat pasożytów stanowi znaczną część różnorodności biologicznej i zmieniając zachowanie żywiciela, mogą pomóc w określeniu, kto co zjada w przyrodzie. Dlatego tak ważne jest, abyśmy go zrozumieli".
Kolejnym krokiem naukowców będzie teraz odkrycie mechanizmu, który pozwala pasożytowi na skuteczne przejęcie kontroli nad mózgiem mrówki.
"Teraz wiemy, że temperatura decyduje o tym, kiedy pasożyt przejmie kontrolę nad mózgiem mrówki. Ale wciąż musimy dowiedzieć się, jakiego koktajlu substancji chemicznych używa pasożyt, aby zamienić mrówki w zombie". - podsumowuje Fredensborg.
Czy czeka nas spin-off The Last Of Us, lecz w tym przypadku z pasożytem z mózgów mrówek w roli głównej? Czas pokaże.
Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym Behavioral Ecology.
