Czy wszystkie grzyby z gąbką są jadalne? Tych lepiej unikać

Mówi się, że wszystkie grzyby z gąbką są jadalne, ale niektóre… tylko raz. W polskich lasach spotkasz okazy, które mimo że nie mają blaszek, są toksyczne dla człowieka. Trafisz też na grzyby z poduszeczką pod kapeluszem, które nie są trujące, ale mają bardzo nieprzyjemny smak.

Na szczęście trujących okazów z gąbką jest niewiele. Jednak zanim wybierzesz się na grzybobranie, koniecznie musisz je poznać i dokładnie się im przyjrzeć. Oto lista grzybów, które mają gąbkę i które świetnie udają jadalne i smaczne skarby lasu.

Grzyby z gąbką, które nie powinny trafić do twojego koszyka, to:

• borowik szatański,
• goryczak żółciowy,
• modroborowik ponury.

Borowik szatański (łac. Boletus satanas)

Borowik szatański ma jasnopopielaty, żółtawy, a niekiedy zielonkawy kapelusz o średnicy od 6 do 30 cm. U młodych okazów jest on półkolisty, a u starszych - masywny, nieregularny i niekiedy pofałdowany. Kapelusz „szatana” ma zamszową, suchą i matową skórkę, która jest trwale połączona z miąższem grzyba.

Trzon borowika szatańskiego może mieć 5-15 cm wysokości. „Nóżka” młodych owocników jest regularna i cylindryczna. Natomiast trzon starszego grzyba jest masywny, bulwiasty i grubszy w centralnej części.

Tym, po czym możesz borowika szatańskiego, jest kolor jego „nóżki”. Pod kapeluszem ma ona białawy, żółtawy odcień. Jednak niżej jest karminowoczerwona i pokryta drobną, purpurową siateczką.

Borowiki szatańskie są w lasach od lipca do października. Najczęściej rosną pod dębami, bukami i grabami – w lasach liściastych.

Grzyby te nie powinny znaleźć się w twoim koszyku, gdyż:

• znajdują się w nich żywice nietrawione w układzie pokarmowym człowieka oraz toksyczne muskaryna i bolesatyna. Ta pierwsza substancja jest parasympatykomimetykiem wywołującym ślinotok, trudności w oddychaniu, biegunkę i wymioty. Natomiast bolesatyna działa wyjątkowo drażniąco na ludzki układ pokarmowy, wywołując silne, uporczywe dolegliwości żołądkowe. Mogą być to bóle brzucha, torsje i biegunki o dużym nasileniu;
• jest niesmaczny - młode „szatany” mają jedynie lekko gorzkawy smak. Natomiast do zebrania starszego borowika szatańskiego powinien zniechęcić cię sam zapach – przypomina on woń padliny.

Goryczak żółciowy (łac. Tylopilus felleus (Bull.) P. Karst.)

Goryczak żółciowy ma jasnobroząwy, zamszowy i matowy kapelusz o średnicy 5-20 cm. U starszych okazów jest on wypukły, natomiast u młodych owocników jest półkolisty. Goryczaki żółciowe mają jasny, białawy trzon pokryty gęstą, brązową siateczką. Ma on beczułkowaty lub maczugowaty kształt i wysokość do 14 cm.

Grzyby te są bardzo podobne do młodych prawdziwków (borowików szlachetnych) i podgrzybków. Nie są trujące, ale nie sposób ich jeść, ze względu na ich smak. Nazwa goryczak żółty nie jest przypadkowa – to grzyb o ekstremalnie gorzkim smaku. Nawet kilkukrotnie gotując owocniki, nie można się pozbyć nieprzyjemnej goryczy.

Modroborowik ponury (łac. Suillellus luridus (Schaeff.) Murrill)

Modroborowik ponury ma duży, brunatnolwikowy lub kremowy kapelusz o średnicy do 20 cm. Stoi na pałkowatej, walcowatej lub maczugowatej „nóżce” o wysokości do 15 cm. Trzon modoroborowika ponurego ma przy podstawie kolor czerwonego wina. Jego pozostała część jest pomarańczowo-czerwona.

Wokół tego grzyba narosło wiele kontrowersji. Znajdują się w nim toksyny – betaina i muskaryna, które powodują dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Oprócz tego modroborowik ponury zawiera inwolutynę, czyli silny alergen kumulujący się w organizmie człowieka.

Jednak toksyny znajdujące się w tym grzybie można unieszkodliwić poprzez długie gotowanie – dlatego niektórzy go zbierają i jedzą. Nie wystarczy jednak do tego krótka obróbka termiczną. Modroborowik ponury nie nadaje się do spożycia np. po smażeniu, podczas którego ma zbyt krótki kontakt z wysoką temperaturą.

Są grzyby niejadalne, które pięknie wyglądają i pachną oraz jadalne z mało atrakcyjnymi kapeluszami. Niektóre trujące owocniki mogą mieć gąbki pod kapeluszem, a te zdatne do spożycia blaszki – to np. kurki i kanie.

Jak odróżnić grzyby jadalne od niejadalnych? Najlepiej korzystać z atlasów dla grzybiarzy lub zanosić swoje zbiory do sanepidu. W stacji epidemiologiczno-sanitarnej grzyboznawcy ocenią, czy na pewno możesz zjeść wszystkie zebrane w lesie okazy.

W czasie grzybobrania obowiązuje jedna zasada – 45. Jeżeli pojawi się u ciebie choć cień wątpliwości, nie wkładaj do koszyka nawet najbardziej urodziwego okazu. Pamiętaj – nie warto ryzykować swoim zdrowiem.