Czy wszystkie grzyby z gąbką są jadalne? Tych lepiej unikać
Oprac.: Tomasz Wróblewski
Początkujący grzybiarz, który jeszcze do końca nie wie, jak odróżnić grzyby jadalne od niejadalnych, zbiera okazy z kapeluszem z gąbką. Uważaj! Taka praktyka może mieć opłakane skutki. Niektóre grzyby z gąbką zawierają groźne dla człowieka toksyny, a ich zjedzenie może skończyć się zatruciem pokarmowym. Jak odróżnić grzyby jadalne i które grzyby z gąbką nie są jadalne? Wyjaśniamy.
Spis treści:
Czy wszystkie grzyby z gąbką są jadalne? To mit!
Mówi się, że wszystkie grzyby z gąbką są jadalne, ale niektóre… tylko raz. W polskich lasach spotkasz okazy, które mimo że nie mają blaszek, są toksyczne dla człowieka. Trafisz też na grzyby z poduszeczką pod kapeluszem, które nie są trujące, ale mają bardzo nieprzyjemny smak.
Na szczęście trujących okazów z gąbką jest niewiele. Jednak zanim wybierzesz się na grzybobranie, koniecznie musisz je poznać i dokładnie się im przyjrzeć. Oto lista grzybów, które mają gąbkę i które świetnie udają jadalne i smaczne skarby lasu.
Które grzyby z gąbką są trujące?
Grzyby z gąbką, które nie powinny trafić do twojego koszyka, to:
- borowik szatański,
- goryczak żółciowy,
- modroborowik ponury.
Borowik szatański (łac. Boletus satanas)
Borowik szatański ma jasnopopielaty, żółtawy, a niekiedy zielonkawy kapelusz o średnicy od 6 do 30 cm. U młodych okazów jest on półkolisty, a u starszych - masywny, nieregularny i niekiedy pofałdowany. Kapelusz „szatana” ma zamszową, suchą i matową skórkę, która jest trwale połączona z miąższem grzyba.
Trzon borowika szatańskiego może mieć 5-15 cm wysokości. „Nóżka” młodych owocników jest regularna i cylindryczna. Natomiast trzon starszego grzyba jest masywny, bulwiasty i grubszy w centralnej części.
Tym, po czym możesz borowika szatańskiego, jest kolor jego „nóżki”. Pod kapeluszem ma ona białawy, żółtawy odcień. Jednak niżej jest karminowoczerwona i pokryta drobną, purpurową siateczką.
Borowiki szatańskie są w lasach od lipca do października. Najczęściej rosną pod dębami, bukami i grabami – w lasach liściastych.
Grzyby te nie powinny znaleźć się w twoim koszyku, gdyż:
- znajdują się w nich żywice nietrawione w układzie pokarmowym człowieka oraz toksyczne muskaryna i bolesatyna. Ta pierwsza substancja jest parasympatykomimetykiem wywołującym ślinotok, trudności w oddychaniu, biegunkę i wymioty. Natomiast bolesatyna działa wyjątkowo drażniąco na ludzki układ pokarmowy, wywołując silne, uporczywe dolegliwości żołądkowe. Mogą być to bóle brzucha, torsje i biegunki o dużym nasileniu;
- jest niesmaczny - młode „szatany” mają jedynie lekko gorzkawy smak. Natomiast do zebrania starszego borowika szatańskiego powinien zniechęcić cię sam zapach – przypomina on woń padliny.
Goryczak żółciowy (łac. Tylopilus felleus (Bull.) P. Karst.)
Goryczak żółciowy ma jasnobroząwy, zamszowy i matowy kapelusz o średnicy 5-20 cm. U starszych okazów jest on wypukły, natomiast u młodych owocników jest półkolisty. Goryczaki żółciowe mają jasny, białawy trzon pokryty gęstą, brązową siateczką. Ma on beczułkowaty lub maczugowaty kształt i wysokość do 14 cm.
Grzyby te są bardzo podobne do młodych prawdziwków (borowików szlachetnych) i podgrzybków. Nie są trujące, ale nie sposób ich jeść, ze względu na ich smak. Nazwa goryczak żółty nie jest przypadkowa – to grzyb o ekstremalnie gorzkim smaku. Nawet kilkukrotnie gotując owocniki, nie można się pozbyć nieprzyjemnej goryczy.
Modroborowik ponury (łac. Suillellus luridus (Schaeff.) Murrill)
Modroborowik ponury ma duży, brunatnolwikowy lub kremowy kapelusz o średnicy do 20 cm. Stoi na pałkowatej, walcowatej lub maczugowatej „nóżce” o wysokości do 15 cm. Trzon modoroborowika ponurego ma przy podstawie kolor czerwonego wina. Jego pozostała część jest pomarańczowo-czerwona.
Wokół tego grzyba narosło wiele kontrowersji. Znajdują się w nim toksyny – betaina i muskaryna, które powodują dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Oprócz tego modroborowik ponury zawiera inwolutynę, czyli silny alergen kumulujący się w organizmie człowieka.
Jednak toksyny znajdujące się w tym grzybie można unieszkodliwić poprzez długie gotowanie – dlatego niektórzy go zbierają i jedzą. Nie wystarczy jednak do tego krótka obróbka termiczną. Modroborowik ponury nie nadaje się do spożycia np. po smażeniu, podczas którego ma zbyt krótki kontakt z wysoką temperaturą.
Jak odróżnić grzyby jadalne od niejadalnych?
Są grzyby niejadalne, które pięknie wyglądają i pachną oraz jadalne z mało atrakcyjnymi kapeluszami. Niektóre trujące owocniki mogą mieć gąbki pod kapeluszem, a te zdatne do spożycia blaszki – to np. kurki i kanie.
Jak odróżnić grzyby jadalne od niejadalnych? Najlepiej korzystać z atlasów dla grzybiarzy lub zanosić swoje zbiory do sanepidu. W stacji epidemiologiczno-sanitarnej grzyboznawcy ocenią, czy na pewno możesz zjeść wszystkie zebrane w lesie okazy.
W czasie grzybobrania obowiązuje jedna zasada – 45. Jeżeli pojawi się u ciebie choć cień wątpliwości, nie wkładaj do koszyka nawet najbardziej urodziwego okazu. Pamiętaj – nie warto ryzykować swoim zdrowiem.
