Zwierzęta w opresji przez antropogeniczne zmiany klimatu

Zwierzęta mogą mierzyć się z kolejnymi problemami wynikającymi z przekształcania przyrody przez człowieka. Płazy, gady, ptaki i ssaki będą mieć kłopoty w związku ze zmianami klimatycznymi zachodzącymi w Europie. Globalne ocieplenie oddziałuje bowiem na główne obszary bioróżnorodności kręgowców lądowych na naszym kontynencie. Badania z 2007 r. już dawno ostrzegały, że nawet 6 proc. ssaków lądowych będzie zagrożonych wyginięciem.

Sytuacja jest szczególnie zła dla populacji płazów i gadów. Eksperci już dawno wykazali, że 20 z 21 płazów i cztery z pięciu gatunków gadów w Europie doświadczyło już skutków zmiany klimatu. Objawia się to przede wszystkim w spadku liczebności populacji, zmniejszeniu przydatności siedlisk oraz zmniejszeniu przeżywalności i wielkości zasięgu - podaje Nauka o klimacie.

Przyszłość kilku gatunków polskich kręgowców też nie rysuje się w pozytywnych barwach. Zmiany klimatu uderzą m.in. w populację susłów - perełkowanego i moręgowanego. Zagrożona jest też smużka stepowa z rzędu gryzoni. Do zagrożonych gatunków eksperci zaliczają też fokę szarą oraz żółwia błotnego - zwierzęta tracą siedliska lub mogą nie przetrwać zmieniających się warunków klimatycznych.

Zwierzęta muszą mierzyć się ze skrajnymi warunkami pogodowymi (ekstremalne upały, ulewne deszcze, ciepłe zimy), co może być dla nich destrukcyjne.

Zmiany klimatu wpływają również na zachowania ptaków. Według ornitologów jest to wciąż trudny i wymagający obserwacji temat, widać jednak pewne anomalie. Według ekspertów niektóre gatunki skracają dystans wędrówki - np. ptaki do niedawna zimujące w zachodniej i południowej Europie coraz częściej zimują w Polsce. Takie zmiany są zauważalne w przypadku żurawia, czajki, grzywacza oraz skowronka.

Łagodniejsze zimy mogą z kolei powodować większą przeżywalność ptaków, co może się przełożyć na wzrost liczebności niektórych populacji.

Zmiany klimatu powodują też przesunięcie okresów wegetacji roślin czy okresów aktywności owadów. Do nich dostosowywane były okresy lęgowe wielu gatunków ptaków. Wiąże się to z potrzebą dostarczenia pokarmu dla młodych.

“Fenologia lęgów ptaków zmienia się niekoniecznie w takim samym tempie co inne aspekty przyrody - przez to skomplikowana dynamiczna równowaga między poszczególnymi elementami ekosystemów ulega zaburzeniu" -  mówił o tym w wywiadzie z Interią Bartosz Smyk, ornitolog z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków.

Wreszcie, zmiany klimatu doprowadzają do rozszerzania się populacji gatunków niecharakterystycznych dla danego obszaru, czyli gatunków obcych. Wraz ze wzrostem osobników tzw. inwazyjnych gatunków, zmniejsza się populacja rodzimych. Uważa się, że gatunki obce stanowią zagrożenie dla bioróżnorodności, a sam problem osiągnął wymiar globalny. Np. obecna w Europie papuga aleksandretta obrożna może przyczynić się do zmniejszenia liczby siedlisk, a w konsekwencji redukcji populacji dzięciołów.

Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie gatunki stanowią zagrożenie dla rodzimej fauny i flory. Szacuje się, że spośród ok. 1780 gatunków obcych występujących w Polsce, maks. 15 proc. może stanowić zagrożenie dla różnorodności biologicznej.

Zmiany klimatu powodują przetasowania w zasięgach danych gatunków. W związku z tym konsekwencją będzie pojawienie się w Polsce gatunków charakterystycznych dla południowej części Europy, a także Afryki Północnej i Azji. Cieplejsze i krótsze zimy oraz wyższe temperatury w lecie umożliwią nowym gościom osiedlenie się w naszym zmienionym klimacie.