Wielka moc zapomnianych roślin strączkowych. Mogą zlikwidować głód na świecie
10 lutego wypada Światowy Dzień Roślin Strączkowych. Dzień poświęcony fasoli i soczewicy nie wydaje się ekscytujący - ale powinien być, ponieważ istnieją setki zapomnianych gatunków fasoli, które mogą znacznie przyczynić się do poprawy globalnego bezpieczeństwa żywnościowego i tym samym zmniejszenie głodu na świecie.
Światowy Dzień Roślin Strączkowych został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2019 r., aby podnieść świadomość na temat znaczenia tych roślin.
Większość strączków, w tym ich nasiona, rozwinęła zdolność do wytwarzania własnych nawozów azotowych z powietrza poprzez wyspecjalizowane guzki na korzeniach. Oznacza to, że rośliny te mogą przetrwać w glebie o niskiej zawartości azotu bez konieczności stosowania nawozów zewnętrznych. Czyni je to bardzo odpornymi i możliwymi do uprawy od koła podbiegunowego po pustynie. Co więcej, zwiększona zawartość azotu sprawia, że rośliny strączkowe mają wysoką zawartość białka, ponieważ azot jest jego składnikiem budulcowym.
Ludzka populacja na świecie otrzymuje ponad połowę kalorii z zaledwie trzech upraw: ryżu, pszenicy i kukurydzy. Ale te bogate w węglowodany rośliny wymagają do uprawy ogromnych ilości nawozów i wody. Skromna fasola wymaga o wiele mniej.
Jest jeszcze jeden problem z opieraniem się na niewielkiej liczbie roślin o dużej wartości energetycznej. Jeśli nie są one uzupełniane żywnością bogatą w składniki odżywcze, może dojść do niedożywienia, które najbardziej dotyka dzieci.
Zrównoważyć system
Istnieje pilna potrzeba rozwiązania tego problemu w takich rejonach Afryki jak Republika Środkowoafrykańska i Kamerun, gdzie podstawową rośliną uprawną jest maniok, inna roślina o dużej wartości energetycznej. Stanowi ona około 40 proc. żywności spożywanej w tropikalnych regionach Afryki. Jednakże maniok ma bardzo ograniczoną ilość składników odżywczych, zwłaszcza białka, witaminy A, żelaza i cynku.
Brak różnorodności upraw zwiększa również naszą podatność na najgorsze skutki kryzysu klimatycznego. Pierwsza na świecie klęska głodu, której przyczyną może być w dużej mierze zmiana klimatu, rozpoczęła się już na Madagaskarze, gdzie ryż i maniok są dwoma najważniejszymi źródłami żywności dla ludności.
Raport ONZ wzywa do poważnych zmian w naszym systemie żywnościowym, aby rozwiązać problem słabego bezpieczeństwa żywnościowego. W szczególności mowa tu o zwiększeniu różnorodności upraw w celu ochrony przed rosnącymi zagrożeniami związanymi z głodem, suszą i chorobami.
A ponieważ głód na świecie wzrasta - częściowo z powodu pandemii - należy pilnie pomóc w uprawie pożywnych, odpornych roślin w miejscach, gdzie są one najbardziej potrzebne.
Obecny system żywnościowy jest niezrównoważony, zwłaszcza że według prognoz do 2050 roku liczba ludności na świecie osiągnie prawie 10 miliardów. Aby zmienić ten system, należy sadzić i spożywać więcej roślin strączkowych - zaczynając od ponownego odkrycia bogactwa zapomnianych roślin strączkowych.
Raport z Kew zidentyfikował co najmniej ponad 7 tys. jadalnych gatunków roślin, w tym najwięcej roślin strączkowych, ale wiele z nich zostało zaniedbanych ze względu na naszą globalną zależność od trzech podstawowych upraw.
Zapomniane gatunki
Nie wszystkie rośliny strączkowe są tak samo dobre. Soja, mimo że jest rośliną strączkową, nie jest uprawą zrównoważoną ze względu na duże zużycie wody. Jest także motorem wylesiania, zwłaszcza w Amazonii. Zamiast tego można zacząć ponownie wprowadzać do systemów żywnościowych zapomniane rośliny strączkowe, takie jak fasolnik egipski i sorzycha ziemna. Większość z tych roślin jest powiązana z lokalną tradycyjną wiedzą i może przyczynić się do poprawy regionalnego bezpieczeństwa żywnościowego, a tym samym do zmniejszenia głodu na świecie.
Na przykład, rośliny takie jak afrykański pochrzyn owocują wysokobiałkowymi jadalnymi ziarnami i bulwami na jednej roślinie. Roślina ta również uzupełnia glebę w składniki odżywcze i jest bardzo elastyczna w różnych klimatach.
Dzięki bulwom, które działają jak zbiorniki wodne, jest także odporna na suszę, dlatego na wiejskich obszarach Nigerii jest wykorzystywana jako "roślina bezpieczeństwa", która chroni przed nieoczekiwanymi stratami w innych uprawach. Udowodniono również, że wysoka zawartość białka zarówno w ziarnach, jak i bulwach, przyczyniła się do zwalczania niedożywienia w czasie wojny domowej w Nigerii w latach 60. ubiegłego wieku. Obecnie uważana za zapomnianą roślinę uprawną, ma duży potencjał, aby zostać ponownie wprowadzona jako alternatywne, zrównoważone źródło białka.
Nie możemy też pominąć bakterii - istotnego narzędzia do przywrócenia zapomnianej roli roślin strączkowych w odpornych systemach żywnościowych. Nodulacja w roślinach strączkowych - umożliwiająca im wiązanie azotu i zwiększanie zawartości białka - może zachodzić tylko w obecności specjalnych bakterii korzeniowych. Ponieważ zapomniane uprawy roślin strączkowych nie są w pełni zbadane, nie wiadomo, z jakimi bakteriami korzeniowymi współpracują.
Identyfikacja i rejestracja bakterii korzeniowych związanych z tymi roślinami, zwłaszcza tych pochodzących z ich rodzimych gleb, jest ważna dla maksymalizacji efektywnego wiązania azotu i zdrowia gleby. Dziedzina biologii roślin strączkowych musi rozszerzyć zakres badań z modelowych roślin strączkowych (takich jak Medicago truncatula i Lotus japonicus) oraz komercyjnych upraw, na unikalne, zapomniane rośliny strączkowe o różnych fizjologiach.
