Gaz, pieniądze i środowisko. W którą stronę podąża Polska?

Raport "Gaz - zły biznes dla banków i dla środowiska" pokazuje, że finansowanie inwestycji gazowych to ślepa uliczka. Eksperci przeanalizowali w badaniu ryzyka związane z inwestycjami w gaz kopalny oraz rolę, jaką sektor finansowy odgrywa w działaniach służących ochronie klimatu - w tym w kontekście transformacji energetycznej Polski.

"Naszą analizą chcemy zwrócić uwagę instytucji finansowych w Polsce, że pierwsze banki już ograniczają zaangażowanie w sektor naftowo-gazowy a wraz ze zmianami otoczenia regulacyjnego służącymi między innymi redukcjom metanu trend ten będzie przyspieszał. Wspieranie gazu po prostu przestaje się opłacać - tak pod względem finansowym jak i reputacyjnym" - mówi Diana Maciąga ze Stowarzyszenia Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, ekspertka Koalicji Klimatycznej i współautorka analizy.

Piotr Chmielewski z Fundacji RT-ON dodaje, że transformacja energetyczna z gazem zaostrzy problemy takie jak ubóstwo energetyczne, zależność od niestabilnego rynku czy zniszczenie środowiska.

Co wynika z analizy? Eksperci twierdzą, że sektor finansowy odgrywa kluczową rolę zarówno w działaniach służących ochronie klimatu jak i realizowaniu inwestycji sprzecznych z tym celem. Rozbudowa infrastruktury gazowej stoi w sprzeczności z nauką o klimacie i podważa wysiłki zmierzające do osiągnięcie celu 1,5°C. Zgodnie z nim kraje OECD powinny zakończyć wykorzystanie gazu w elektroenergetyce najpóźniej w roku 2035, a w pozostałych gałęziach gospodarki do roku 2040.

Niestety w Polsce wciąż kładzie się duży nacisk na rozwój energetyki gazowej. Polska planuje 50% wzrost zużycia gazu kopalnego do 2030 roku oraz największy wzrost zużycia tego paliwa w produkcji energii elektrycznej w całej UE. Tylko do 2027 r. w Polsce ma powstać 5 nowych dużych elektrowni gazowych o łącznej mocy 3,5 GW: Grudziądz, Ostrołęka C, Rybnik i dwa bloki gazowe w elektrowni Dolna Odra. Kolejne 2 GW gazowych mają stanąć w elektrowni Kozienice. Eksperci ostrzegają, że realizacja tych inwestycji oznacza dla Polski gazowy "lock-in" i przekreśla szanse naszego kraju na osiągnięcie neutralności klimatycznej.

Autorzy badania twierdzą ponadto, że projekty eksploatacji złóż i rozbudowy infrastruktury gazowej są obarczone rosnącym ryzykiem reputacyjnym, związanym m.in. z ich negatywnym wpływem na klimat i środowisko oraz przypadki łamania praw człowieka. I wreszcie rozwój infrastruktury gazowej stoi w sprzeczności z taksonomią UE. 

Wyklucza ona większość planowanych w Polsce inwestycji gazowych, ponieważ nie wnoszą one znaczącego wkładu w realizację celów środowiskowych. Taksonomia zobowiązuje przedsiębiorstwa do ujawnienia, jaka część działalności jest z nią zgodna, a w przypadku banków - jaki to odsetek ich portfela kredytowego lub inwestycyjnego.

Kolejne problemy dla inwestycji gazowych wynikać mogą z dedykowanych dla gazu progów emisji. Progi te sprawiają, że działalność elektrowni gazowych będzie obarczona dodatkowymi kosztami w celu sekwestracji CO2 albo podtrzymywania funkcjonalności obiektu, który przez zdecydowaną większość roku nie generuje prądu, czyli innymi słowy - nie produkuje sprzedawanego produktu.

Trwają prace nad zmianami w pakiecie regulacji ostrożnościowych CRR/CRD, które mają doprowadzić do uwzględnienia w nich kwestii klimatycznych w szerszym zakresie. Dotyczyć będą one samych banków jak i organów nadzoru, i powinny znacząco zwiększyć znaczenie ryzyk ESG w politykach i strategiach instytucji finansowych, również poprzez wymóg prowadzenia przez banki testów warunków skrajnych.

Analiza  "Gaz - zły biznes dla banków i dla środowiska" została przygotowana przez Fundację "Rozwój Tak - Odkrywki Nie", Stowarzyszenie Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, wydawnictwo Odpowiedzialny Inwestor oraz Polską Zieloną Sieć.