Stare turbiny wiatrowe zamieniają się nie do poznania. Można tu mieszkać

Zużyte turbiny wiatrowe stanowią rosnące wyzwanie ekologiczne, ponieważ ich największe komponenty, takie jak gondole i łopaty, często trafiają na wysypiska śmieci. Proces recyklingu stalowych części turbin jest energochłonny i generuje znaczące emisje gazów cieplarnianych. W odpowiedzi na ten problem holenderskie firmy Vattenfall i Superuse zaproponowały pomysłowe rozwiązania, które pozwalają na ponowne wykorzystanie tych elementów.

Podczas Dutch Design Week 2024, Vattenfall i studio projektowe Superuse zaprezentowały kompaktowy dom o powierzchni około 36 metrów kwadratowych, zbudowany wewnątrz wycofanej z użytku gondoli — stalowej obudowy na szczycie turbiny wiatrowej, zawierającej kluczowe komponenty mechaniczne. Ten prototypowy dom został wyposażony w salon, łazienkę i kuchnię, a także nowoczesne systemy zapewniające mu energetyczną niezależność, takie jak panele słoneczne i pompa ciepła.

„Poszukujemy innowacyjnych sposobów, w jaki można ponownie wykorzystać materiały z używanych turbin, tworząc z nich coś nowego przy jak najmniejszych modyfikacjach” — powiedział Thomas Hjort, dyrektor ds. innowacji w Vattenfall. „Oszczędza to surowce i zużycie energii, a wykorzystane przez nas materiały w ten sposób mogą użytecznie służyć przez wiele lat po ich pierwszym wykorzystaniu”.

Wnętrze domu zostało zaprojektowane z myślą o komforcie i funkcjonalności. Użyto materiałów z recyklingu, a także zrównoważonych i używanych mebli dostarczonych przez firmę Reliving. Wśród nich znalazł się stół wykonany przez firmę Circuform z materiałów pochodzących z recyklingu łopat turbin wiatrowych. Dom został wyposażony w inteligentne systemy zarządzania energią. Panele słoneczne zapewniają elektryczność, a pompa ciepła i słoneczny podgrzewacz wody dbają o efektywne ogrzewanie.

Superuse zdecydowało się na zbudowanie domu na bazie najmniejszej dostępnej gondoli z turbiny V80 2MW, co stanowiło dodatkowe wyzwanie. Miniaturowy dom musiał, mimo rozmiarów, spełniać wszystkie normy budowlane i zawierać wszystko to, co jest potrzebne do wygodnego życia. Mimo ograniczonej przestrzeni, spełnia te wymogi i może być używany jako pełnoprawne miejsce zamieszkania albo wykorzystywany okresowo domek wakacyjny. Niewielkie rozmiary domu pozwalają na jego łatwy transport i instalację.

„Na całym świecie jest przynajmniej dziewięć tysięcy takich gondoli. Większość z nich wciąż działa” zauważył Jos de Krieger, partner w Superuse i Blade-Made „To szansa i wyzwanie dla właścicieli i firm demontujących turbiny. Jeśli możemy z tych elementów zbudować coś tak złożonego, jak dom, to liczne prostsze rozwiązania są tym bardziej możliwe do zastosowania w dużej skali”.

Vattenfall przedstawił również pomysłowe podejście do ponownego wykorzystania łopat turbin wiatrowych. Na początku października firma ujawniła, że mniejsze łopaty turbin mogą po wprowadzeniu kilku modyfikacji być przekształcone w pływające konstrukcje. Architekci Sonja Draskovic i Jasper Manders stworzyli prototyp, w którym 27-metrowa łopata turbiny została przekształcona w pływającą wyspę z zielonym trawnikiem, małym domkiem oraz ogrodowym stołem.

„Zaczęliśmy myśleć, co możemy zrobić z tą nową przestrzenią” — powiedziała Draskovic w rozmowie z magazynem Popular Science. „Elektrownie słoneczne, place zabaw, domy — wszystko jest możliwe”. Podkreśla jednak, że wykorzystana w projekcie łopata była jedną z najmniejszych dostępnych obecnie na rynku. Nowsze, o długości przekraczającej 100 metrów, mogą być trudniejsze do przystosowania do unoszenia się na wodzie.

Projektanci sugerują jednak, że wycofane z użytku łopaty turbin mogą znaleźć zastosowanie nie tylko na wodzie, ale także jako bariery dźwiękochłonne przy drogach, elementy konstrukcyjne parkingów czy nawet w architekturze miejskiej jako unikalne instalacje artystyczne.

Zgodnie z szacunkami organizacji Wind Europe, od 2025 roku około 25 000 ton łopat turbin wiatrowych będzie co roku wycofywanych z użytku. Problem ten staje się coraz bardziej palący, ponieważ pierwsze generacje turbin osiągają koniec swojego cyklu życia. Tradycyjne metody utylizacji nie są wystarczające, a składowanie tych materiałów na wysypiskach nie jest rozwiązaniem zrównoważonym.

Vestas Wind Systems A/S, największy na świecie producent turbin, ogłosił w lutym 2023 roku opracowanie nowego rozwiązania chemicznego, które może rozłożyć żywicę epoksydową z łopat turbin na materiały nadające się do recyklingu. „Możemy teraz uważać stare, epoksydowe łopaty jako źródło surowców” mówiła Lisa Ekstrand, wiceprezes i szefowa ds. zrównoważonego rozwoju w Vestas „To sygnalizuje nową erę dla przemysłu wiatrowego i przyspiesza naszą drogę w kierunku osiągnięcia gospodarki obiegu zamkniętego”.

Dzięki nowym technologiom możliwe jest nie tylko zmniejszenie ilości odpadów pochodzących z energetyki wiatrowej, ale także ponowne wykorzystanie cennych materiałów w produkcji nowych turbin lub innych produktów. Eksperci podkreślają, że to bardzo istotne dla zrównoważonej przyszłości i osiągnięcia globalnych celów klimatycznych.

„Dzięki tym projektom skończy się zakopywanie łopat turbin wiatrowych pod ziemią jako odpadów wielkogabarytowych” mówi Thomas Hjort. „Zamiast tego widzę potencjał i możliwości tworzenia czegoś nowego i wartościowego”.

Nowe pomysły są jednak nadal potrzebne, bo łopaty czy gondole to tylko część elementów turbin, dla których trzeba znaleźć nowe zastosowania lub inne efektywne sposoby ich recyklingu. Problematyczne są elementy takie, jak wykorzystywane w turbinach akumulatory zawierające znaczną ilość metali ziem rzadkich. Opracowanie techniki ich skutecznego i taniego odzyskiwania znacznie zmniejszyłoby koszty energetycznej transformacji.