Owies
Owies (Avena L.) to zboże z rodziny wiechlinowatych, uprawiane na całym świecie ze względu na swoje wartości odżywcze i wszechstronne zastosowanie. Jest źródłem błonnika, białka, witamin z grupy B oraz minerałów takich jak żelazo i magnez. Ziarna owsa przetwarza się na płatki owsiane, mąkę, kaszę i napoje roślinne. Produkty owsiane są cenione za korzyści zdrowotne, w tym obniżanie poziomu cholesterolu, regulowanie trawienia i wspieranie układu krążenia. Owies ma także zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym.
Owies - najważniejsze informacje
Owies to rodzaj roślin z rodziny traw obejmujący kilkadziesiąt gatunków (niektóre z nich zaliczają się do kategorii zbóż).
Występuje popularnie w Europie, Azji i Afryce w strefach klimatu umiarkowanego i wilgotnego. Jest odporny na wiosenne przymrozki, jednak nie zbyt dobrze znosi duże mrozy. Rośnie na słabej jakości podłożu zasobnym w wodę, ale nie podmokłym. Toleruje niskie pH gleby i ma małe wymagania do przedplonów. Źle reaguje na brak wody i opóźnianie siewu.
Jak wygląda owies?
Wysoce rozwinięty system korzeniowy owsa sięga nawet do 1,5 m w głąb ziemi. Sprawia, że roślina może pobierać składniki mineralne z niskich partii gleby w formach niemal niedostępnych dla innych zbóż. Dzięki temu owies nie ma wysokich wymagań dotyczących przedplonu i może być uprawiany nawet na słabej jakości glebie.
Owies cechuje się pustym źdźbłem łodygi. Podczas krzewienia wytwarza od 1 do 3 źdźbeł o wysokości od 80 do 130 cm. Kwiatostan to wiecha o długości ok. 10-30 cm. Kłosek jest 2-3 kwiatkowy. Wykształca 2-3 plewione lub nagie ziarniaki z plewkami przylegającymi.
Popularne odmiany owsa
Do powszechnie występujących gatunków owsa zaliczają się:
- owies zwyczajny — to roślina jednoroczna o niskich wymaganiach, która osiąga wysokość do 130 cm. Prawdopodobnie pochodzi od owsa głuchego. Do przykładowych odmian należą Breton, Borys, Celer, Paskal i Vasco;
- owies nagi — wśród odmian zarejestrowanych w Polsce wymienia się m.in. Adorator, Amant, Cacko, Maczo, Nagus, Polar i Siwek.
Owies powszechnie występuje na całym świecie i nie jest narażony na wyginięcie. Największe zagrożenie dla upraw owsa stanowią:
- rozmaite szkodniki, które wpływają negatywnie na jakość i ilość plonu, np. skoczek sześciorek, mszyca, skrzypionka zbożowa, żółwinek zbożowy, wciornastek, pędrak;
- różne choroby, głównie grzybowe, m.in. helmintosporioza liści, fuzarioza wiech, rdza źdźbłowa czy rdza owsa.
Owies to dość młoda, wtórna roślina uprawna. Podobnie jak żyto początkowo towarzyszyła uprawom innych zbóż jako chwast. W Europie pojawiła się wraz z pszenicą.
Spopularyzowanie owsa i jego uprawa na szeroką skalę miały miejsce w VIII wieku.
Niemal 80% owsa produkowanego w Polsce wykorzystuje się do produkcji żywności dla zwierząt gospodarskich.
Powierzchnia uprawy owsa w Polsce wynosi niecałe 500 tys. ha. W Polsce produkuje się 1,3 mln ton owsa rocznie.
Szczególne właściwości owsa sprawiają, że jest ono coraz częściej wykorzystywane nie tylko w branży spożywczej, ale również w dietetyce i przemyśle kosmetycznym czy farmaceutycznym.
Owies wydziela charakterystyczne związki organiczne, które pomagają chronić glebę przed wpływem patogenów grzybowych. Dzięki temu roślinę cechuje duża odporność na choroby i szkodniki.
Przy zachowaniu odpowiednio wczesnego terminu siewu owsa możliwe jest wykorzystanie zapasów wody zimowej zgromadzonych w glebie. Ułatwia to ukorzenienie i zapewnia większą odporność na wyleganie. Gwarantuje też większą liczbę kłosków w wiesze.
Ziarno owsa zawiera dużą ilość składników odżywczych — łatwo przyswajalne białko, sole mineralne (fosfor, potas, żelazo, wapń), witaminy i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Doskonale sprawdza się w żywieniu zwierząt gospodarskich i ludzi.
Owies dostarcza substancje o właściwościach antyoksydacyjnych — tokoferole i związki polifenolowe. Jest też cennym źródłem błonnika.
