Niecierpek
Niecierpek (Impatiens L.) to rodzaj roślin, który obejmuje ok. 1070 gatunków. W stanie dzikim rosną one zwłaszcza w Afryce i Azji. W Europie i w Polsce gatunkiem rodzimym jest tylko niecierpek pospolity. Oprócz tego na tym obszarze rosną także inne rośliny z tego rodzaju. Są to jednak gatunki inwazyjne. Zalicza się do nich niecierpka drobnokwiatowego, gruczołowatego i pomarańczowego. Rośliny te rosną w wilgotnych lasach, przy zbiornikach wodnych oraz na łąkach.
Niecierpek - najważniejsze informacje
Jak wyglądają niecierpki?
W zależności od gatunku niecierpek może być byliną o mięsistej, soczystej i nagiej łodydze, mieć bulwiasty lub kępiasty pokrój oraz wzniesione lub płożące się pędy.
- Liście tej rośliny są najczęściej ząbkowane i cienkie. Mogą być naprzeciwległe lub okółkowe. Są skrętolegle rozmieszczone na łodydze.
- Kwiaty niecierpka bywają różowe, białe, czerwone i fioletowe, a także żółto lub cytrynowożółte. Mają pięć, nierówno rozmieszczonych płatków korony. Słupki w kwiatach niecierpków są krótkie. Z nich również wyrasta zwykle pięć płatków.
- Owoce niecierpka to torebki z mięsistymi ścianami. Kiedy dojrzeją, gwałtownie się otwierają i zamykają, dzięki czemu wyrzucają na zewnątrz nasiona.
Najpopularniejsze odmiany niecierpków
Występujący w stanie dzikim niecierpek pospolity to gatunek, który wyróżniają żółte i cytrynowe kwiaty. Ma wiotkie pędy, przezroczystą łodygę i jest rośliną jednoroczną. Jego liście mają do 10 cm, a kwiaty do 3,5 cm długości.
Do popularnych odmian niecierpków należą:
- niecierpek balsamina (łac. Impatiens Balsamina), który kwitnie w lipcu i sierpniu. Zdobią go wtedy różowe, grzebieniaste kwiaty. Liście rośliny są lancetowate i piłkowane. To odmiana, która nadaje się wyłącznie do uprawy na zewnątrz – na balkonach, tarasach i w ogrodach;
- niecierpek Walleriana (łac. Impatiens Walleriana) – to obficie kwitnąca roślina, która lubi słońce. Liczne kwiaty tego niecierpka mogą być różowe, lawendowe, białe, czerwone, karminowe. To odmiana, która może kwitnąć przez cały rok;
- niecierpek nowogwinejski (łac. Impatiens hawkeri) – jego kwiaty są duże i mocno wybarwione. Mogą być białe, pomarańczowe, czerwone lub różowe. Roślina ta dorasta do 30 cm wysokości. Kwitnie przez całe lato i wczesną jesienią.
Zagrożenia i ochrona dla niecierpka
W Polsce niecierpki nie są objęte ochroną. To rośliny, którym zagrażają patogeny: wirus nekrotycznej plamistości niecierpka oraz wirus brązowej plamistości pomidora, a także wirus mozaiki ogórka. Powodują one zahamowanie wzrostu niecierpków, deformacje i przebarwienia, a ostatecznie więdnięcie i opadnie liście. Ze szkodników największym zagrożeniem dla tej rośliny są myszce.
Jak uprawiać i pielęgnować niecierpki?
By roślina obficie kwitła, należy ją uprawiać na słonecznych stanowiskach. Niecierpek preferuje gleby żyzne, umiarkowanie wilgotne i zwięzłe.
- Podlewanie – niecierpka należy podlewać regularnie, tak aby zapewnić mu stale wilgotne podłoże. W upalne dni warto nawadniać go nawet codziennie ze względu na odparowywanie wody z ziemi.
- Nawożenie – niecierpka należy nawozić nawozem do roślin kwitnących – sypkim (w przypadku uprawy gruncie) lub płynnym (w przypadku okazów doniczkowych). Trzeba zasilać go od marca do września w dwutygodniowych odstępach czasu.
Ze względów estetycznych należy usuwać zwiędłe kwiaty i liście rośliny.
Ciekawostki o niecierpkach
- Dawniej niecierpki wykorzystywano w lecznictwie ludowym. Stosowano je do łagodzenia oparzeń pokrzywami oraz do leczenia ran i stłuczeń.
- Z mieszanki kwiatów i liści niecierpka wytwarzano kiedyś barwnik służący do barwienia wełny na żółto.
- Niecierpek jest rośliną jadalną. W jego kwiatach znajduje się słodki nektar, a jego nasiona mają orzechowy smak.
- Liście niecierpka są chętnie zgryzane przez zwierzynę płową, czyli przez zwierzęta łowne z rodziny jeleniowatych (np. łosie, jelenie, sarny).
