Nasturcja
Nasturcja (Tropaeolum L.) to popularna roślina ozdobna pochodząca z Ameryki Południowej. Charakteryzuje się jaskrawymi kwiatami w kolorach czerwonym, pomarańczowym, żółtym i różowym oraz okrągłymi liśćmi. Często uprawiana jest w ogrodach, na balkonach i tarasach.
Nasturcja - najważniejsze informacje
Rodzaj nasturcja obejmuje rośliny rosnące dziko w Ameryce Południowej i Ameryce Środkowej, najczęściej w Peru i Ekwadorze. Największe zróżnicowanie gatunków obserwuje się wzdłuż łańcucha Andów. Nasturcje preferują suche zarośla, górskie rumowiska skalne i wilgotne lasy.
W Polsce uprawia się je jako rośliny ozdobne w ogrodach i na balkonach.
Najczęściej sadzonym gatunkiem jest nasturcja większa. Rośnie na przepuszczalnym podłożu i w miejscach nasłonecznionych.
Jak wygląda nasturcja?
Nasturcje to rośliny jednoroczne, trwałe bądź o płożących lub wspinających się wiotkich pędach, czasem mają pnącą łodygę. Korzenie niekiedy bulwiaste.
- Liście nasturcji: skrętoległe, tarczowate, dłoniastodzielne bądź klapowane, osadzone na długim ogonku, często owijającym się wokół podpory.
- Kwiaty nasturcji: wyrastają z kątów liści na długich nieulistnionych pędach, mogą tworzyć skupienia baldachopodobne. Dwie dolne działki kielicha są duże, trzy położone wyżej — mniejsze i zrosłe u nasady. Z jednej z działek powstaje wyrostek z nektarnikiem. Kwiat składa się z 5, rzadziej z 2, nierównych płatków o barwie purpurowej, niebieskiej, czerwonej lub żółtej. Czasem płatki są dwubarwne. 8 nierównych pręcików wyrastających z 2 okółek. Zalążnia trójkomorowa, słupek pojedynczy.
- Owoce: sucha lub mięsista rozłupnia, rozpada się na 3 jednonasienne owocki.
Popularne odmiany nasturcji
W Polsce uprawia się głównie nasturcję większą, która ma wiele odmian różniących się między sobą kolorem kwiatów, wielkością i budową. Wyróżnia się warianty krótkopędowe, pnące, częściowo płożące i karłowate. Do najpopularniejszych odmian nasturcji należą:
- Scharlachglanz — dorasta nawet do 4 m wysokości. Cechuje się dużymi, czerwonymi kwiatami o średnicy ok. 7 cm;
- Milkmaid — odmiana pnąca, osiąga wysokość do ok. 3 m. Wyróżnia się kremowo białymi kwiatami;
- Glorius Gleam — roślina pnąca dorastająca do 75 cm. Cechuje się podwójnymi kwiatami o żółtej, pomarańczowej i czerwonej barwie;
- Lady Bird — niska odmiana tworząca zwarte kępy o kulistym pokroju, dorasta do 30-40 cm. Ma żółte kwiaty z czerwonym nakrapianiem w środku korony;
- Peach Melba — tworzy zwarte rośliny o jaskrawożółtych i brzoskwiniowych kwiatach. Osiąga wysokość 30-40 cm;
- Mahogany Jewel — krzewiąca roślina dorastająca do wysokości 30-40 cm. Ma półpełne, mahoniowe kwiaty;
- Alaska — roślina o krzaczastym pokroju z jasnozielonymi, nakrapianymi liśćmi. Ma czerwone, żółte i pomarańczowe kwiaty.
Zagrożeniem dla nasturcji są ślimaki, mszyce, przędziorki i choroby grzybowe, np. plamistość.
Czy nasturcja jest jadalna? Ciekawostki
- W tradycyjnej medycynie peruwiańskiej i brazylijskiej ziele nasturcji stosowano jako naturalny preparat przeciwbakteryjny i wspomagający gojenie ran.
- Nasturcja bulwiasta, określana w Peru i Ekwadorze jako „mashua” lub „mashwa”, stanowi ważny składnik diety mieszkańców Ameryki Południowej. Bulwy rośliny przed spożyciem poddaje się obróbce, aby pozbyć się ich gorzkiego posmaku.
- Nasturcja większa wytwarza owoce i pąki kwiatowe, które po zakonserwowaniu stosuje się jako przyprawę.
- Nasturcje pojawiły się w Europie w XVI wieku jako rośliny ozdobne za sprawą lekarza i botanika Nicolása Bautista Monardesa. Spopularyzowały się w uprawie w całej Europie pod koniec XVII wieku.
- Naukowa nazwa rodzaju Tropaeolum nawiązuje do łacińskiego słowa tropaeum (trofeum). Jej twórcy, Karolowi Linneuszowi, żółte kwiaty nasturcji kojarzyły się ze zwyczajem honorowania zmarłych w boju żołnierzy z użyciem tarczy i hełmu przybijanych na drzewie.
- Kwiaty nasturcji stosuje się jako ozdobny dodatek do sałatek oraz innych potraw.
- Na rynku kosmetycznym są dostępne produkty do pielęgnacji z wyciągiem z nasturcji. Wykorzystuje się w nich uelastyczniające i wyrównujące koloryt właściwości ekstraktu.
- Kwiaty i liście nasturcji stanowią cenne źródło witaminy C. Dostarczają też minerały (potas, magnez, fosfor i wapń) i związki bioaktywne (polifenole, antocyjany, karotenoidy, luteinę, kwasy organiczne).
- Uznaje się, że kwiaty nasturcji większej wykazują właściwości antyseptyczne, wykrztuśne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i antyoksydacyjne.
- Surowcem medycznym nasturcji są świeże liście, zamknięte pączki kwiatowe, niedojrzałe nasiona, ziele i kwiaty.
