Zakaz handlu rtęcią i jej wykorzystania przy wydobyciu złota. Tego chce ONZ
Wydobycie złota na małą skalę jest ogromnym problemem dla środowiska. To przez rtęć, która jest wykorzystywana, by wydobyć cenny surowiec z rudy. ONZ chce zakazu handlu rtęcią i używania jej przy wydobyciu złota.
Według raportu ONZ Mercury, Small Time Gold Mining and Human Rights, wydobycie złota na małą skalę jest motorem napędowym światowego popytu na rtęć, z czego 39 proc. przypada na Amerykę Płudniową. Każdego roku ponad 2050 ton metrycznych toksycznego metalu zanieczyszcza wodę, glebę i powietrze.
Wydobycie złota napędza popyt na rtęć
Raport przedstawiony Radzie Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych 20 września przez Marcosa Orellanę, specjalnego sprawozdawcę ONZ ds. substancji toksycznych i praw człowieka, wzywa do zaprzestania wydobycia, eksportu i handlu rtęcią, a także do wprowadzenia zakazu jej używania w wydobyciu złota na małą skalę.
Szacuje się, że w 2017 roku w wydobywanie złota na małą skalę bezpośrednio zaangażowanych było od 10 do 15 milionów ludzi, w tym około 1 miliona dzieci i 4,5 miliona kobiet. To generuje do 20 proc. światowej podaży złota rocznie, co odpowiada ok. 500 ton o wartości rynkowej prawie 29 miliardów dolarów rocznie.
Według Marcosa Orellany, specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. substancji toksycznych i praw człowieka i wykładowcy międzynarodowego prawa ochrony środowiska na Uniwersytecie George'a Washingtona w Stanach Zjednoczonych zapotrzebowanie na rtęć wykorzystywaną w wydobyciu złota na małą skalę pochodzi z trzech kluczowych regionów: Ameryki Południowej (39%), Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej (37%), i Afryki Subsaharyjskiej (21%).
W Ameryce Południowej większość wydobycia na małą skalę koncentruje się w Amazonii. Międzyrządowe Forum ds. Górnictwa, Minerałów, Metali i Zrównoważonego Rozwoju (IGF) szacuje, że w Brazylii jest ponad 450 000 rzemieślniczych górników zwanych garimpeiros. Ponad 20 000 działa nielegalnie na terytorium tubylczym Yanomami.
Wydobycie złota na małą skalę jest odpowiedzialne nie tylko za niszczenie lasów, ale również (przede wszystkim) za skażenie środowiska rtęcią używaną do wydobycia złota z rudy. Rtęć w temperaturze pokojowej jest cieczą. Po podgrzaniu paruje, zanieczyszczając atmosferę, a także przedostaje się do wód powierzchniowych, odkładając się w rybach, które są łowione i spożywane przez ludzi.
Katastrofa ekologiczna w Azji
W latach 50. XX w. w japońskim mieście Minamata doszło do jednej z największych katastrof ekologicznych spowodowanych działalnością przemysłową. Firma petrochemiczna przez wiele lat wyrzucała odpady zawierające metylortęć do lokalnej zatoki. Doprowadziło to do zanieczyszczenia środowiska, w tym ryb spożywanych przez miejscową ludność, a w konsekwencji do licznych zgonów, wad wrodzonych i problemów neurologicznych.
Reakcją na tę katastrofę była Konwencję Minamata w sprawie rtęci (MCM) z 2013 r. Jej celem jest ochrona życia ludzkiego oraz środowiska przed zanieczyszczeniem rtęcią. Reguluje produkcję oraz handel rtęcią, a także produktami, które ją zawierają. W 2018 r. traktat został ratyfikowany przez 128 krajów.
— Czas zakręcić kurek z rtęcią. Nie ma uzasadnionego powodu, aby wydobywać rtęć i sprzedawać ją na światowym rynku. Wiemy, że prawie całość jest kierowana do wydobycia złota na małą skalę i osadzana bezpośrednio w środowisku, zanieczyszczając drogi wodne, łowiska ryb i zatruwając społeczności. Musimy natychmiast zatrzymać międzynarodowy handel rtęcią, aby położyć kres łamaniu praw człowieka w wyniku wydobycia złota na małą skalę — komentował Lee Bell po ogłoszeniu raportu ONZ. Bell jest doradcą ds. polityki rtęciowej w International Polluters Elimination Network (IPEN) - globalnej sieci ponad 500 organizacji pozarządowych zajmujących się eliminacją toksyn i zanieczyszczeń ze środowiska.
Choć podpisana konwencja ma luki, to uznawana jest za dobry krok w kierunku ograniczenia użycia rtęci. Jednak część krajów chce wyłączyć z ograniczeń takie produkty jak: lampy, baterie, termometry, kosmetyki i wypełnienia dentystyczne.
Handel rtęcią i skażenie środowiska w Boliwii
Unia Europejska oraz Stany Zjednoczone zakazały eksportu rtęci, ale wiele krajów czerpie jeszcze z tego zysk. W Ameryce Południowej największym importerem rtęci jest Boliwia. Boliwijskie Centrum Dokumentacji i Informacji (CEDIB) szacuje, że w ostatnich latach do kraju sprowadzono nawet 200 ton metrycznych tego metalu. Większość używana jest do wydobywania złota na małą skalę nie tylko w Boliwii, ale także w sąsiednich krajach.
W latach 2019-2021 organizacja pozarządowa Reacción Climática, której celem jest podnoszenie świadomości na temat zmian klimatycznych i degradacji środowiska przeprowadziła badania dotyczące wykorzystania rtęci przez rzemieślniczych górników złota pracujących w rzece Beni w Boliwii.
Zespół pobrał 65 próbek włosów od rdzennych kobiet ze społeczności Eyiyo Quibo i Portachuelo. Odkryli w nich poziom rtęci od 3 do 32 części na milion (ppm). Maksymalny bezpieczny poziom ustalony przez Światową Organizację Zdrowia to 1 ppm, natomiast zalecany poziom to maksymalnie 0,58 ppm.
Skażone matki przekazują rtęć swoim nienarodzonym dzieciom przez łożysko. Istnieje poważne niebezpieczeństwo, że przyszłe dzieci urodzą się z problemami neurologicznymi lub wadami wrodzonymi.
Problem zanieczyszczenia rtęcią w Brazylii
W 2019 r. Miejscowy Instytut Badawczo-Szkoleniowy lepé przeprowadził badania ryb w Amazonas - jednym ze stanów Brazylii. Rtęć znaleziono we wszystkich 428 próbkach, z czego 29 proc. przekraczało wielkość 1 ppm.
W 2021 r. pobrano 34 próbki włosów od kobiet w stanie Amapá (położonym w północnej części kraju nad Oceanem Atlantyckim, graniczący z Gujaną Francuską). Okazało się, w 68 proc. poziom rtęci przekraczał ilość dopuszczalną przez WHO.
W 2020 r. Fundacja Oswaldo Cruz we współpracy z brazylijską WWF pobrała próbki od Munduruku w amazońskim stanie Pará. U 68 proc. mieszkańców bezpieczna wg WHO ilość rtęci została przekroczona. Natomiast w przypadku ryb, które również badano, wszystkie 88 próbek było skażone rtęcią.
Rtęć wykorzystywana jest do rzemieślniczego wydobycia złota
Eksperci wskazują, że legalne wykorzystanie rtęci do zastosowań dentystycznych jest również wykorzystywane do rzemieślniczego wydobycia złota. W 2018 r. federalna agencja ochrony środowiska w Brazylii przejęła 430 kilogramów rtęci w jeden z firm chemicznych, gdzie oficjalnie miała być przeznaczona do użytku dentystycznego. Zamiast tego, wykorzystując firmę fasadową w amazońskim stanie Mato Grosso, dystrybuowała metal wśród górników złota w regionie.
ONZ wskazuje rozwiązanie problemu
W celu ochrony środowiska konieczna jest współpraca na wszystkich szczeblach w rządzie, organizacji społecznych oraz sektora prywatnego i wprowadzenie zaleceń proponowanych przez ONZ. Obejmują one m.in. ponowne aktywne uczesnictwo Brazylii w Konwencji z Minamaty, zastąpienie produktów zawierających rtęć alternatywnymi oraz walkę z nielegalnym wydobyciem złota.
Przeczytaj także:
