Jeden wyjątkowy gatunek kolibra. Najmniejszy ptak na świecie

Koliberek hawański (łac. Mellisuga helenae) to gatunek występujący endemicznie - czyli tylko w jednym miejscu na świecie. Zamieszkuje Kubę (stąd jego nazwa "hawański") oraz sąsiadująca z nią wyspę Isla de la Juventud.

Ptaki te, nazywane też hawańczykami, lubią zasiedlać lasy przybrzeżne z krzewami, lianami i epifitami, a nawet przylegające do nich ogrody. Najlepiej jeżeli na ich terenie rośnie Solandra grandiflora. To kielichowaty kwiat z białym kwiatami będący źródłem ulubionego nektaru koliberków hawańskich.

Jest to ptak wręcz mikroskopijnych rozmiarów. Długość jego ciała wynosi 6,2 cm, do czego wlicza się dziób mający 1,2 cm oraz 1,5-cm ogon. Hawańczyki ważą nie więcej niż 1,9 g. Rozpiętość skrzydeł ptaków wynosi 7,5 cm. Składają się na nie piórka, które rozszczepiają światło na barwy podstawowe. Dlatego gdy koliberek macha skrzydłami, to można zobaczyć wszystkie kolory tęczy. 

Samce i samice różnią się od siebie, jeżeli chodzi o kolorystykę:

• samce mają połyskliwe, zielononiebieskie upierzenie. Pokrywy nadogonowe mają niebieski kolor, natomiast głowa i gardło intensywnie czerwony odcień; panowie mają niebieskozielone sterówki oraz białawy brzuch;
• samice mają bardziej szarawy brzuch. Kolor głowy jest bardziej matowy niż grzbietu. Oprócz tego można rozpoznać je po ciemnej plamce pod okiem.

Prawidłowa temperatura ciała koliberka wynosi 42°C. Jego serce bije z częstotliwością 500 uderzeń na minutę i dwukrotnie szybciej, kiedy ptak rozpędza się w locie. Koliberki hawańskie mają doskonały wzrok i rozróżniają wszystkie kolory. W długim dziobie znajduje się język służący do zdobywania pokarmu. Jest on zbudowany z cienkiego, zrogowaciałego nabłonka.

Koliberek hawański to gatunek poligyniczny, co oznacza, że samce mają potomstwo z wieloma samicami w tym samym czasie. Lęgi tych ptaków odbywają się między marcem a czerwcem.

Samice hawańczyków tworzą gniazda z mchu i włókien roślinnych. Ich wnętrze wyściełają sierścią, puchem, a na koniec wzmacniają je, za pomocą pajęczyny. Gotowe gniazdo ma kształt kulistej miski. To w nim samica składa i wysiaduje przez 14 dni dwa jaja. Po tym czasie opiekuje się pisklętami od 18 do 38 dni. Następnie młode opuszczają gniazdo, a dojrzałość płciową osiągają w ciągu roku. 

Ptaki te to samotnicy. Większość dnia poświęcają na zdobywanie pożywienia i jedzenie - posilają się co 10 minut. Są niezwykle aktywne, zwinne i szybkie. Uderzają skrzydłami aż 80 raz w ciągu sekundy, jednak podczas zalotów potrafią nimi poruszać do 200 razy na sekundę.   

Koliberek hawański może przelecieć nawet 8000 km. Lata do przodu, do tyłu i na boki. Jego skrzydła poruszają się imponująco szybko i wydaje się, że ptak jest zawieszony w powietrzu. Hawańczyk jest niezwykle aktywny za dnia, ale w nocy zapada w stan odrętwienia.

To ptaki, które najchętniej spijają nektar z kielichowatych kwiatów. Pomaga im w tym długi dziób oraz giętki język, którym sprawnie się posługują. Chętnie piją nektar z aloesu czy malw. Jedzą też bezkręgowce - owady złapane w locie. 

Kolibry hawańskie mają niezwykle szybki metabolizm, a w dzień zużywają mnóstwo energii na latanie. Dlatego w ciągu doby zjadają dwukrotnie więcej pokarmu, niż ważą. 

Ptaki te ze względu na swój sposób odżywiania pełnią podobną rolę w ekosystemie jak niektóre owady. Ssąc nektar z kwiatów i poruszając kielichami z płatków, przenoszą i rozprzestrzeniają pyłek kwiatowy. W ten sposób zapylają rośliny.

Dawniej koliberki hawańskie licznie zasiedlały kubańskie lasy. Dziś ich liczba na tym terenie jest o wiele mniejsza niż kiedyś. Już w 1994 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody ogłosiła, że koliberek hawański jest gatunkiem zagrożonym. Obecnie uważa się, że hawańczyki są bliskie zagrożenia wyginięciem.

Taka sytuacja to przede wszystkim efekt działalności człowieka. Naturalne środowisko życia koliberka zostało zmienione, a nawet zniszczone przez ludzi. Na niektórych obszarach, na których osiedlał się ten ptak, nie ma dziś warunków na tworzenie ptasich gniazd. Nie rosną tam też rośliny z nektarem będącym podstawą diety hawańczyków. Natomiast naturalnym zagrożeniem dla koliberków są większe drapieżne ptaki, żaby, jaszczurki i węże.

Koliberek to zwycięzca tego rankingu, ale są ptaki niewiele większe od niego. Należą one do gatunków, które żyją w odległości tysięcy kilometrów od hawańczyka. Należą do nich m.in.:

• mysikrólik zwyczajny, który ma do 9 cm długości i waży od 4,5 do 7 g. Występuje w Europie i Azji, a w tym także na południowej Syberii. Najlepiej czuje się w lasach iglastych - wśród świerków i jodeł.  Ma oliwkowozielony kolor i charakterystyczny pomarańczowy pasek na głowie;
• strzyżyk - to niezwykle ruchliwy, ciągle niespokojny ptak. Ma od 8 do 12 cm długości i bardzo dobrze ukrywa się przed ludźmi. To ptaki o rdzawobrązowym ubarwieniu, które wydają dźwięki słyszane z odległości kilkuset metrów;
• zniczek - to kolorowy, mały ptaszek. Żyje w Europie i w północno-zachodniej części Afryki. Spotyka się go w lasach liściastych i mieszanych, a także w parkach i ogrodach. Na jego grzbiecie i głowie znajduję się wiele kolorów - odcienie żółtego, zielni, szarości, pomarańczowego, a także czerń.

Najmniejszy ptak świata mieszka na półkuli zachodniej, w strefie międzyzwrotnikowej i tylko na dwóch wyspach. Mimo niewielkich rozmiarów jest w stanie przetrwać w lasach pełnych drapieżników. Hawańczykowi nie ustępują jednak temperamentne gatunki mieszkające w Polsce. To również żywe, aktywne i niezwykle prezentujące się ptaki.