Niedźwiedzie w Rosji. Ich ochrona w dużej mierze to fikcja
Magdalena Mateja-Furmanik
Rosja jest znana z tego, że niedźwiedzie żyją tam z ludźmi za pan brat. Sieć jest pełna filmów, w których Rosjanie jeżdżą na nich, ćwiczą z nimi, a nawet piją wspólnie wódkę. Niestety rzeczywistość nie jest tak zabawna jak nagrania w internecie. Widok jest tym smutniejszy, że przecież niedźwiedź jest od niepamiętnych czasów jednym z symboli Rosji.
Jakie niedźwiedzie żyją w Rosji?
W Rosji żyją aż trzy gatunki niedźwiedzia. Występuje tam niedźwiedź brunatny (i różne jego podgatunki), niedźwiedź himalajski i niedźwiedź polarny.
Niedźwiedzie brunatne są najliczniejszym gatunkiem. To właśnie one najczęściej są widoczne na "śmiesznych filmikach". Jeszcze w XX w. można było zobaczyć na ulicach Rosji jak spacerują ze swoimi treserami, grają na instrumentach muzycznych lub palą fajkę.
Niedźwiedź kamczacki (podgatunek brunatnego) jest bardziej okazały. Może być nawet dwukrotnie większy niż niedźwiedź brunatny i ważyć nawet 700 kg. Jest bliskim krewnym niedźwiedzia grizli i prawdopodobnie to przodek niedźwiedzia kodiackiego - drugiego największego niedźwiedzia na świecie.
Ponieważ znane są przypadki śmiertelnych ataków na ludzi, na dalekim wschodzie Rosji nazywa się go "niedźwiedziem ludojadem".
O tych niedźwiedziach pisał również Jacek Hugo-Bader w "Dziennikach kołymskich".
Bez broni życie w tajdze nie jest możliwe. Niedźwiedzie są szczególnie niebezpieczne, niedawno pożarły kucharkę w sąsiednim kartelu, nie mówiąc już o tym, że co jakiś czas zdarzają się napady na poszukiwaczy złota.
Jeśli niedźwiedzia uda się zabić, mieszkańcy Syberii przyrządzają z niego posiłek. Hugo-Bader zauważa, że jest to niebezpieczne, ponieważ niedźwiedzie są padlinożercami i noszą w mięsie niezliczoną ilość pasożytów. Gdy zapytał o to miejscową ludność, stwierdzili, że żyją tu już od tysięcy lat i "przywykli do nich".
Niedźwiedź himalajski w Rosji
W Rosji występuje również niedźwiedź himalajski. Wyróżnia go czarne futro. Niedźwiedzie himalajskie lubią spędzać czas na drzewach. Na piersiach mają biały półksiężyc, przez co są nazywane czasem "niedźwiedziami księżycowymi".
Prawdopodobnie to ten podgatunek niedźwiedzia był zwierzęciem totemicznym syberyjskich Ewenków. Zgodnie z ich wierzeniami lud ten pochodzi od niedźwiedzia i dlatego nazywa go "amikan" (dziadek), "amakchi" (pradziadek) lub "ami" (ojciec). Pomimo faktu, że niedźwiedź jest święty dla Ewenków, stanowi cel polowania oraz główne danie podczas Święta Niedźwiedzia.
Ochrona niedźwiedzia w kraju Putina
Niedźwiedź himalajski, kamczacki i polarny są objęte w Rosji częściową ochroną. Teoretycznie można strzelać tylko do niedźwiedzia brunatnego zwyczajnego. Z tego powodu z Rosji do Polski jest sprowadzanych najwięcej trofeów myśliwskich. Dane CITES mówią, że aż 93 proc. wszystkich trofeów niedźwiedzi sprowadzonych do naszego kraju w latach 2014-2020 pochodziło z Rosji.
Przed wojną w Ukrainie polscy myśliwi jeździli również do tego kraju, by samodzielnie zastrzelić niedźwiedzia. Jak donosi Forbes, wyjazd do Rosji na polowanie był to koszt rzędu 13,5-40 tys. zł, do czego dochodzą ceny biletów lotniczych i napiwki.
Krwawa turystyka jest zatem równie dochodowa co wątpliwa etycznie. Do polowań wykorzystuje się nęciska, dzięki czemu ustrzelenie niedźwiedzia nie wymaga żadnej kondycji fizycznej ani nie jest niebezpieczne, chociaż w wyobraźni myśliwego jest to starcie oko w oko z wielką bestią.
Polowanie na zamówienie
Zdaniem ekologów nęciska mają negatywny wpływ na kondycję zwierząt oraz sprzyjają rozprzestrzenianiu się chorób. W Rosji dopuszczone są również polowania zimą, gdy niedźwiedzie śpią. Nieraz prowadzi to do zabicia samicy niedźwiedzia, która osieroca swoje młode.
Niedźwiedź himalajski ma status zwierzęcia narażonego na wyginięcie. Najbardziej zagraża mu utrata siedlisk i kłusownictwo. Ludzie zabijają te niedźwiedzie nie ze względów bezpieczeństwa - są one łagodne i nie atakują ludzi - lecz ze względów medycznych. W medycynie ludowej Rosji dalekowschodniej żółć, mięso, zupa czy nalewka z ich łap mają dodawać sił.
Odstrzał niedźwiedzia kamczackiego teoretycznie jest regulowany. Każdego roku można odstrzelić tylko określoną liczbę niedźwiedzi, jednak w praktyce trudno wyegzekwować ten przepis, ponieważ zwierzęta te zamieszkują daleki wschód Rosji. Z tego powodu w ochronie pomaga pozarządowa organizacja The Wildlife Conservation Society, z której obliczeń wynika, że każdego roku ludzie zabijają ok. 500-1500 niedźwiedzi kamczackich głównie dla trofeów. Organizacja podkreśla, że ochrona niedźwiedzia jest bardzo niedofinansowana w Rosji, dlatego w praktyce prawie nie istnieje.
Obok kłusownictwa zwiększanie komercyjnych połowów łososia stanowi główne zagrożenie dla niedźwiedzi w Rosji, ponieważ ryby te są jednym z podstawowych dań w diecie tego ssaka.
Niekontrolowane poszukiwania ropy naftowej, gazu ziemnego i minerałów również zagrażają siedliskom dzikiej przyrody na Kamczatce. Eksploatacja zasobów mineralnych Kamczatki umożliwia kłusownikom dostęp do wcześniej niedostępnych obszarów półwyspu, pozostawiając po sobie strumienie pozbawione łososia, a tym samym również niedźwiedzi.
W rosyjskiej części Arktyki polowanie na niedźwiedzie polarne jest zakazane od 1956 r. Niestety cena skór niedźwiedzi polarnych i innych trofeów kłusowniczych jest bardzo wysoka na czarnym rynku i pomimo rosnącej świadomości ekologicznej, wciąż jest na nie duży popyt. WWF wraz z organizacją Traffic monitorują internet pod kątem reklam sprzedaży nielegalnie pozyskanych skór.
Największym zagrożeniem dla niedźwiedzia polarnego są jednak zmiany klimatu. Według amerykańskiego Biura Geologicznego obszar lodu arktycznego, który jest naturalnym habitatem niedźwiedzi polarnych, może zmniejszyć się o 42 proc. w nadchodzących dziesięcioleciach.
Partnerem merytorycznym akcji "Nie jestem twoim misiem" jest WWF Polska.
