Masz je w domu, choć o tym nie wiesz. Skaczą, sprzątają, a czasem szkodzą

Skoczogonki (łac. Collembola) to drobne, bezskrzydłe, prymitywne stawonogi należące do podtypu sześcionogów. Choć dawniej uznawane były za owady, dziś klasyfikuje się je jako odrębną grupę. To jedne z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych mieszkańców Ziemi. Skoczogonki są często niewidoczne gołym okiem, osiągają wielkość od 1 do 6 mm. W zależności od gatunku są białe, kremowe lub szarawe. Nasze oko tego nie dostrzega, ale bywają pokryte łuską lub włoskami. Niektóre skoczogonki nie mają oczu, ale wszystkie wyposażone są w furkę na odwłoku, która umożliwia im skoki. Stąd właśnie ich nazwa.

Skąd biorą się skoczogonki w naszych domach? W zasadzie jest to nieuniknione. Występują powszechnie w korze, glebie, ściółce i kompoście. Do domu przynosimy je czasem wraz z podłożem do roślin lub z kupnymi roślinami doniczkowymi, na butach czy na ubraniach. Nawet jeśli kupiony w sklepie kwiatek doniczkowy nie wykazuje obecności skoczogonków, ich jaja najprawdopodobniej są w jego podłożu. Oznacza to, że za sześć tygodni w doniczce pojawią się pierwsze dorosłe okazy.

Ze skoczogonkami jest trochę jak z mrówkami: w naturalnym środowisku są pożyteczne, ale w szklarniach i w doniczkach bywają szkodliwe. Żywią się szczątkami roślin, grzybami, bakteriami i innymi glebowymi mikroorganizmami. Dzięki temu biorą udział w procesach rozkładu materii organicznej i powstawania próchnicy. Ułatwiają cyrkulację składników odżywczych i poprawiają strukturę gleby. Skoczogonki są więc naturalnymi sprzątaczami i budowniczymi zdrowego ekosystemu. Ich obecność jednym z najlepszych wskaźników jakości środowiska. Są niezwykle wrażliwe na zanieczyszczenia, takie jak pestycydy, metale ciężkie czy zakwaszenie gleby. Gdy populacja skoczogonków zanika, to sygnał, że z ekosystemem dzieje się coś niedobrego.

Jest jednak również druga strona medalu. W warunkach nienaturalnych, jakimi są szklarnie i nasze kwiaty doniczkowe, populacja skoczogonków może zamienić się w istną plagę. Paradoksalnie sprzyja temu nasza troskliwość: regularne podlewanie i unikanie chemii w uprawach. Ich rosnącej szybko populacji w warunkach domowych nie zagrażają naturalni wrogowie. Gleba w doniczce nie jest w stanie wyżywić wciąż zwiększającej się liczby małych skoczków i wtedy zaczynają one żerować na roślinach. To powoduje ich osłabienie i podatność na choroby.

Żyjące na Ziemi od milionów lat skoczogonki uodporniły się na wiele czynników. Wprawdzie odstraszą je środki chemiczne, ale przecież nie chcemy używać ich w domu czy w szklarni. W walce z nimi pomoże poznanie ich naturalnych preferencji. Skoczogonki żyją w dużej wilgotności, która jest ich żywiołem. Tylko w takich warunkach mogą się rozmnażać i bytować, dlatego sprzyja im nadmierne podlewanie. Jeśli widzisz, że na powierzchni gleby lub na brzegach doniczki pojawili się ci nieproszeni goście, przesusz roślinę przez kilka dni. Warto wtedy postawić ją w nasłonecznionym miejscu, ponieważ skoczogonki źle znoszą promienie słoneczne. Po takiej sztucznej suszy ich populacja znacząco się zmniejszy. To jednak wyjście dla roślin, które dobrze znoszą okresowe przesuszenia.

W przypadku upraw, które źle znoszą suszę, ale nie szkodzi im przelanie, trzeba działać odwrotnie. Doniczkę z zaatakowaną rośliną zanurz na kilka godzin w pojemniku z wodą. Tafla wody powinna się znajdować nad powierzchnią gleby. Po jakimś czasie skoczogonki zaczną wypływać i można je zebrać z powierzchni wody. Ten zabieg trzeba powtórzyć po kilku tygodniach, ponieważ eliminuje on tylko dorosłe osobniki. Trzeba więc założyć, że za jakiś czas z ocalałych jajek wyklują się larwy, które po przekształceniu w postać dojrzałą znów będą żerować. W tych działaniach pomoże spryskiwanie gleby wywarem z czosnku. Skoczogonki nie są wprawdzie wrażliwe na zapachy, ale czosnek wyeliminuje bakterie i mikroorganizmy, które stanowią dla nich pożywienie.