Ssaki

Aktualizacja

Ssaki (Mammalia) to grupa zwierząt zamieszkujących przede wszystkim środowisko lądowe, ale także wodne (walenie i brzegowce) czy powietrzne (nietoperze). Gromadę charakteryzuje zdolność do karmienia swoich potomków mlekiem produkowanym przez gruczoły mlekowe matki. Na świecie żyje ponad 5800 gatunków ssaków - od niewielkich myszy po ogromne słonie czy wieloryby. Adaptując się do różnych środowisk, ssaki skolonizowały niemal każdy zakątek Ziemi.

Płetwal błękitny jest największym ssakiem. 123RF/PICSEL

Ssaki - najważniejsze informacje

Gromada:

ssaki

Typ:

strunowce

Królestwo:

zwierzęta

Ssaki — występowanie i środowisko

Cechą charakterystyczną większości ssaków jest stałocieplność. Zwierzęta potrafią utrzymać taką samą temperaturę w różnych warunkach. To sprawia, że mogą przeżyć zarówno na mroźnych obszarach podbiegunowych, jak i w gorących lasach tropikalnych.

Ssaki można podzielić ze względu na miejsce występowania na:

morskie, np. walenie lub płetwonogie,
lądowe.

Ssaki można spotkać nie tylko na lądzie i w wodzie. Istnieją zwierzęta, które występują także w powietrzu, ponieważ opanowały umiejętność latania. Są to np. nietoperze.

Na świecie żyje 5800 gatunków ssaków, z czego naliczniejszą grupą są gryzonie (2300 gatunków) i nietoperze (1300 gatunków).

Największym ssakiem jest płetwal błękitny, który osiąga 30 metrów długości i 180 ton wagi. Do najmniejszych przedstawicieli ssaków zaliczamy nietoperze i ryjówki.

Ssaki — tryb życia i zachowanie

Ssaki mogą prowadzić dzienny lub nocny tryb życia. Zazwyczaj polują nocą, a odpoczywają w dzień, gdy wokół jest bardzo upalnie. Część zwierząt zapada zimą w sen zimowy.

Wszystkie ssaki - poza stekowcami - są żyworodne. Młode, które się rodzą z ciąży, zazwyczaj są ślepe i nagie. Niektóre gatunki po urodzeniu potrafią się już poruszać i jeść normalny pokarm (bydło, konie), inne do rozwoju potrzebują czasu - tygodni, a nawet lat - jak w przypadku człowieka.

Ssaki opiekują się młodymi po porodzie i karmią je mlekiem. Jednocześnie są jedynymi zwierzętami, które wytwarzają mleko.

Niektóre ssaki tworzą stada lub grupy rodzinne. Zwierzęta żyją w symbiozie, wzajemnie dbają o swoje potomstwo i chronią się przed drapieżnikami. Istnieją jednak osobniki, które wolą przebywać w samotności. Spotykają się z innymi tylko np. podczas kopulacji lub w trakcie posiłków.

Ssaki — anatomia

Ssaki są bardzo zróżnicowaną gromadą. Zwierzęta różnią się rozmiarami, wagą, a także ogólnym wyglądem. Są jednak cechy, które je łączą.

Ssaki mają grubą skórę, która składa się z dwóch warstw: naskórka i skóry właściwej. Znajdują się na niej gruczoły łojowe, mleczne, zapachowe i potowe. Ponadto ze skóry większości ssaków wyrastają włosy. Niektóre osobniki mogą mieć też kolce lub łuski.
Szkielet ssaków jest w dużym stopniu skostniały. Kręgosłup jest podzielony na 5 odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i ogonowy. Liczba kręgów różni się w zależności od gatunku.
U dorosłych osobników kości mózgoczaszki są połączone ze sobą szwami. Chronią delikatny mózg przed uszkodzeniami.
U ssaków trzewioczaszka jest mniejsza od mózgoczaszki. Składa się z kości nosowych, lemiesza, kości jarzmowych, kości łzowych, żuchwy, szczęk, małżowin nosowych dolnych, kości podniebiennych i kości gnykowej.
Większość ssaków ma zęby osadzone w zębodołach kości szczękowej lub w żuchwie. Są jednak osobniki, które ich nie mają; to np. kolczatki czy łuskowce. U przeważającej części gatunków występują też zęby mleczne.
Układ mięśniowy ssaków jest bardzo dobrze rozwinięty. Dzięki temu mogą się poruszać. Mięśnie mogą występować także na twarzy. Tak jest u człowieka i małp.
Ssaki oddychają płucami. Wdychają tlen obecny w powietrzu przez nozdrza zewnętrzne lub jamę ustną.
Ssaki mają jeden z najbardziej rozwiniętych układów nerwowych wśród zwierząt. Dotyczy to zwłaszcza mózgowia. Kora mózgowa może być mniej lub bardziej pofałdowana. Zupełnie gładka jest u owadożernych czy zającokształtnych. Najsilniej jest pofałdowana u człowieka.

Ochrona i zagrożenia dla ssaków

Według wyników badań, które zostały zaprezentowane na Światowym Kongresie Ochrony Przyrody IUCN, 1/4 gatunków ssaków lądowych i 1/3 gatunków ssaków morskich jest zagrożonych wyginięciem. Według analizy ok. 1140 gatunków może wymrzeć.

W Polsce wyróżnia się pięć gatunków, które są narażone na wymarcie. Jednocześnie aż 69 gatunków jest objętych ochroną gatunkową zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska. Na liście znajdują się m.in. jeż wschodni, kret, gacek brunatny, wiewiórka, wilk, wydra czy ryś. Ochroną częściową jest objęty bóbr.

Zagrożeniami dla ssaków są m.in.:

utrata naturalnych siedlisk w wyniku rozwoju gospodarki i wylesiania terenów,
zanieczyszczenia wody, powietrza i gleby,
globalne ocieplenie, które powoduje wzrost temperatur,
kłusownictwo,
nieprzyjazne obce gatunki drapieżników.

Ratunkiem dla zwierząt jest np. wyznaczenie terenów, w których mogą spokojnie żyć. Zazwyczaj są to parki narodowe, w których jest zakaz wycinki lasów, kłusownictwa czy prowadzenia nielegalnych hodowli.