Mrówki. Leśnicy i sanitariuszki, bez których nasze lasy by wymarły
Mrówki to owady, które często traktujemy jak szkodniki. Tymczasem pełnią one niezwykle istotną rolę w ekosystemie. Śmiało można je nazwać sanitariuszkami przyrody i leśnikami.
Mrówki często kojarzone są ze szkodnikami, które wchodzą do domu, a tym samym trzeba się ich pozbyć. Wystarczy pójść do pierwszego lepszego sklepu ogrodniczego, aby dostać preparaty pozwalające wyeliminować te owady. Tymczasem są one wyjątkowo pożytecznymi owadami, które pomagają zarówno leśnikom w pracy, jak i leśnym zwierzętom.
Gdzie żyją mrówki?
Choć obecność mrówek w domu jest uciążliwa, to w zasadzie jest to zaledwie margines tego niezwykle bogatego świata. Mrówki przede wszystkim żyją w lasach. Co więcej, największe zróżnicowanie obserwuje się w klimacie tropikalnym, gdzie występuje około 70 proc. wszystkich gatunków.
W strefie klimatu umiarkowanego żyje ok. 18 proc. mrówczych gatunków, z czego na całą Europę przypada około 600, a w Polsce znaleziono dotychczas niewiele ponad 100. Tylko pięć z nich żyje w ocieplanych budynkach.
Mrówki zdobywając pokarm, często chronią las
Mimo swoich niewielkich rozmiarów, mrówki są nieocenioną pomocą w utrzymaniu równowagi w środowisku. Ich obecność poprawia zdrowie lasów, zwłaszcza tych jednogatunkowych.
Zacznijmy jednak od tego, że mrówki to drapieżniki. Ich ogromna liczebność, umiejętność komunikacji i organizowania się sprawia, że potrafią niezwykle sprawnie zdobywać pokarm. A co można znaleźć w ich menu?
Mrówki nazywane są naturalnymi czyścicielami. Jedzą pokarm roślinny i zwierzęcy, najchętniej taki, który jest obfity w cukry i białka. Zjadają m.in. martwe owady, resztki organiczne i padlinę. Wystarczy położyć koło mrowiska np. rybę, a bardzo szybko pozostaną po niej resztki ości. Nie pogardzą również innymi martwymi zwierzętami, takimi jak choćby myszy. W ciągu tygodnia są w stanie uporać się z sarną.
Białko jest niezbędne dla królowej, która potrafi złożyć nawet 300 jaj dziennie, oraz do rozwoju larw. Wykorzystywali to dawni traperzy i myśliwi jako darmową pomoc przy preparowaniu swoich trofeów.
Leśnicy podkreślają, że dzięki temu mrówki są pożyteczne dla lasu. Jeśli tylko jakiś owad pojawi się w nadmiernej populacji i może być potencjalnym szkodnikiem, bardzo szybko trafia do mrówczego menu, co skutecznie prowadzi do jego redukcji.
Leśniczy Jarosław Szałata w jednym z numerów czasopisma "Echa Leśne" do pożywienia mrówek zalicza m.in. brudnicę mniszka, strzygonię choinówkę, poprocha cetyniaka, korniki czy szczeliniaka sosnowca, którego chroni mocny, chitynowy pancerz.
Niezwykle ciekawe jest to, że mrówki potrafią... hodować inne owady. Chodzi tu dokładnie o mszyce, które zaopatrują mrowisko w spadź w okresie wiosny i lata. To niezwykła symbioza. Spadź jest gęstą, ale przede wszystkim słodką substancją, która powstaje przez połączenie wydzielin mszyc z sokiem wyciekającym z nakłutych przez nie liści. Mrówki chętnie zbierają ten pokarm, będąc jednocześnie "ochroniarzami" mszyc i broniąc ich przed drapieżnikami. W ciągu jednego sezonu mrówki mogą zebrać nawet 10 kilogramów spadzi.
Doskonali leśnicy dbający o wielogatunkowy las
Skład gatunkowy lasu zależy w dużym stopniu od klimatu. Ale ze względu na działalność rolniczą i gospodarczą, często ten skład jest zaburzony i mamy do czynienia z monokulturami.
Zróżnicowaniu mogą pomóc właśnie mrówki, rozsiewając nasiona. Jedna kolonia mrówek, niosąc nasiona do mrowiska, w ciągu sezonu potrafi zostawić po drodze nawet 30 tys. nasion. Dzięki temu las może się wzbogacić o nowe brzozy, sosny czy świerki. Wzbogaca się również piętro runa. Pojawiają się m.in. fiołki, zawilce czy śnieżyczki.
Obecność mrówek jest też korzystna dla gleby. Drążąc korytarze, rozluźniają glebę i napowietrzają ją.
Mrówki są pożyteczne również dla innych zwierząt
Obecność mrówek jest korzystna dla wielu zwierząt. Ptaki korzystają z kąpieli w kwasie mrówkowym, która uodparnia je na działanie pasożytów. Dziki w chłodne dni wykorzystują mrowiska, aby się ogrzać. Potrafi w nich być nawet 20 stopni Celsjusza cieplej niż na zewnątrz. Z kolei wiosną i latem wylegują się w mrowisku, czekając na swego rodzaju zabieg spa.
Mrówki czyszczą ich sierść z pasożytów, a nasączając ją kwasem mrówkowym, dają zwierzętom dodatkową ochronę. Dziki jednak nie obchodzą się z mrowiskiem zbyt delikatnie, w związku z czym po takim czyszczeniu cały kopiec jest w zasadzie do odbudowy.
