Można zacząć się martwić. Pszczoły oficjalnie uznane za zagrożone

"Jeżeli zabraknie pszczół, ludzkość wyginie w ciągu czterech lat" - te słowa są przypisywane (najprawdopodobniej niesłusznie) Albertowi Einsteinowi. W gruncie rzeczy nikt nie wie, jakie konsekwencje miałoby zniknięcie tak ważnych zapylaczy, jakimi są pszczoły miodne, poza tym, że miałoby to konsekwencje bardzo poważne.

Odkąd na świecie w mezozoiku pojawiły się rośliny kwiatowe, pszczoły są jednymi z liderów zapylaczy - a zatem zwierząt, od których zależy rozwój roślin, ich przetrwanie i istnienie życia na Ziemi. Niewiele jest organizmów o tak niebagatelnym wpływie na przyrodę jak pszczoły.

Zawsze były i wydawało się, że zawsze będą. Nic bardziej mylnego, sytuacja pszczoły miodnej bardzo się pogorszyła, zwłaszcza w Europie. Do tego stopnia, że decyzją Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody IUCN, rozstrzygającej o statusie ochronnym gatunków, pszczoła miodna pierwszy raz w historii została uznana za zwierzę zagrożone.

Otrzymała status EN, czyli zagrożony, a to już poważna sprawa. Wyżej są jedynie CR, czyli krytycznie zagrożony oraz EW i EX, czyli wymarły na wolności i wymarły w ogóle.

Status ten obowiązuje na terenie Unii Europejskiej i jest uzasadniony stałym i nieprzerwanym spadkiem liczebności owada, a także malejącym trendem populacji. Jest też jeszcze jedno uzasadnienie - populacja dzikich pszczół miodnych jest wciąż słabo zbadana.

IUCN zwraca uwagę na to, że gatunek Apis mellifera występuje w dwóch często niezależnych od siebie formach - dzikiej i udomowionej, trzymanej w ulach i pasiekach. O ile ta udomowiona zagrożona nie jest, o tyle populacja dzikich pszczół miodnych znajduje się w trudnej sytuacji.

Na dodatek brak badań, które pokazywałyby, co dokładnie dzieje się z pszczołami żyjącymi w barciach, a nie ulach. W 2014 r. dzikie populacje Apis mellifera w Europie uznano za "niedostatecznie udokumentowane", ponieważ brakowało informacji, które pozwoliłyby odpowiedzieć na pozornie proste pytanie: jeśli znajdziemy kolonię żyjącą na drzewie, jak możemy stwierdzić, czy jest ona rzeczywiście dzika, czy też uciekła z kontrolowanego ula?

A to są dwie zupełnie odmienne sprawy. Stąd w 2020 r. zawiązała się inicjatywa Honey Bee Watch, która ma poszerzyć wiedzę o dzikich pszczołach miodnych. W jej ramach powstała definicja dzikiej pszczoły miodnej, która zakłada, że mówimy o niej wówczas, gdy takie pszczoły żyją swobodnie, bez nadzoru i mogą samodzielnie utrzymać swoją liczebność, bez wspomagania koloniami hodowlanymi. I takich właśnie pszczół jest w Europie na tyle mało, że konieczny jest nowy status ochronny.

Pszczoły miodne to kosmopolitki, także te dzikie. Na terenie północnej Eurazji, na północ od Alp i Karpat żyje podgatunek zwany pszczołą środkowoeuropejską. Te dzikie owady różnią się od pszczół hodowlanych. Mają znacznie krótszy język niż one, zatem zbierają inny rodzaj pyłku i nektaru. Są odporne na niekorzystne warunki, dobrze radzą sobie z długą zimą. Potrafią latać w dni pochmurne i przy niskich temperaturach, no i bywają agresywne. Znacznie bardziej niż pszczoły w pasiekach.

Jak podaje IUCN, właśnie Europa ma najniższy stopień zagęszczenia wolno żyjących rojów pszczół miodnych na świecie, a liczba pszczół hodowlanych i sztucznych uli znacznie przewyższa na tym kontynencie liczbę naturalnych barci.

Status ochronny został wydany na podstawie raportu, którego ostatnia aktualizacja miała miejsce w czerwcu i który wyraźnie pokazuje, że liczba dzikich pszczół miodnych w Europie spada. Brakuje wciąż dostatecznych danych na temat sytuacji tych owadów w Europie Wschodniej i Bałkanach, to jest powód, dla którego status ochronny obejmuje na razie jedynie Unię Europejską. Jest jednak niemal pewne, że powinien dotyczyć pszczół w całej Europie.