Dziwne, łyse stworzenia ukrywają się pod ziemią. Mogą nam pomóc żyć dłużej

Jest to jedyny współcześnie żyjący przedstawiciel rodziny golców i rodzaju golec. To łyse zwierzęta żyjące na pustynnych obszarach Afryki Wschodniej, m.in. w części Somalii, Etiopii, Kenii i Dżibuti.

Gryzoń ten buduje rozległe podziemne kolonie i co fascynujące, prawie nigdy nie wychodzi na powierzchnię. Żywi się korzeniami i bulwami roślin. Prawie zupełnie pozbawiony owłosienia i ślepy. Stada złożone z 20 do 300 osobników żyją razem w systemie podziemnych korytarzy. Golce piaskowe mają potężne siekacze, służące m.in. do kopania w ziemi.

To nie są zwykłe zwierzęta. W 2011 r. zsekwencjonowano genom golca i stwierdzono, że jest to gatunek długowieczny i odporny na raka. Okazało się jednak, że i golce mają nowotwory, ale mogą pochwalić się długą listą niezwykłych przystosowań, których wynikiem jest długowieczność, tak bardzo pożądana przez wielu ludzi. Większa odporność na raka to zasługa m.in. mutacji w genie HAS2, który bierze udział w produkcji wielkocząsteczkowego kwasu hialuronowego.

W skórze osobników tego gatunku brakuje m.in. kluczowego dla przewodzenia bólu neuroprzekaźnika. W związku z tym nie odczuwają one bólu (zadraśnięć albo otarć). Jeżeli jednak wstrzyknąć im brakujący neurotransmiter, odczuwają ból identycznie jak inne ssaki.

Golce żyją do 37 lat, czyli znacznie dłużej niż inne gryzonie tej wielkości. Sekret tkwi w białku zwanym cGAS. Jest to kluczowy enzym układu odporności występujący u wielu zwierząt i pełniący funkcję obronno-ostrzegawczą w organizmie, np. przed nowotworem. Jego funkcja polega na wykrywaniu zarówno obcego, jak i własnego, ale nieprawidłowo umiejscowionego DNA, co uruchamia reakcję obronną organizmu.

Wersja cGAS występująca u golców ma odwrotny wpływ niż u innych zwierząt - faktycznie przyspiesza naprawę DNA. Wynika to z różnic w czterech aminokwasach tworzących białko, wyjaśniają naukowcy.

Odkrycie, jakiego dokonano u golców może doprowadzić do opracowania terapii wydłużających ludzkie życie - twierdzi Zhiyong Mao z Uniwersytetu Tongji w Szanghaju. To również kolejny dowód potwierdzający tezę, że niezdolność do naprawy uszkodzonego DNA jest jedną z głównych przyczyn starzenia się.

"Edycja genów może być potencjalnym sposobem na usprawnienie naprawy DNA i promowanie długowieczności u ludzi" - mówi Mao.

Ciało golców piaskowych jest specyficznego i cylindrycznego kształtu. Zwierzęta poruszają się na krótkich i wiotkich nogach, mają małe oczy, ale za to grube powieki. Skóra tych gryzoni jest cienka i pomarszczona, ma różowawy odcień. Tempo metabolizmu golców jest o około jedną trzecią mniejsze niż u innych gryzoni i są niezwykle przystosowane do podziemnego życia z kiepską cyrkulacją powietrza.

Niezwykłą cechą tego gatunku jest ponadto struktura kolonii, przypominająca kolonie pszczół, z podziałem na kasty - królowe i dominujące samce oraz powstrzymujące się od rozmnażania robotnice i robotników obojga płci.

Tylko jedna samica (królowa) oraz jeden do trzech samców rozmnażają się w stadzie. Królowa jest niezwykle wrogo nastawiona do innych samic zachowujących się niezgodnie ze swoją kastą. Po śmierci królowej jedna z samic przejmuje jej rolę.

Golce nie mogą się za to pochwalić nasieniem. Jest zdeformowane i mało skuteczne, ma tylko 7 proc. ruchliwych plemników.