Czy system kaucyjny przyjmie puszkę po rybach albo konserwach?
Nowy system kaucyjny w Polsce to krok w stronę gospodarki obiegu zamkniętego, ale też źródło wielu wątpliwości. Konsumenci pytają: skoro puszka to puszka, dlaczego ta po napoju jest objęta kaucją, a ta po konserwie już nie? Różnica tkwi w przeznaczeniu opakowania i jego oznaczeniu. Do systemu wchodzą wyłącznie puszki po napojach do 1 litra, oznaczone specjalnym logo.
Spis treści:
- Ruszył system kaucyjny. Gdzie wyrzucać puszki po rybie i konserwach?
- Na czym polega system kaucyjny?
- Jakie puszki są w systemie kaucyjnym?
Ruszył system kaucyjny. Gdzie wyrzucać puszki po rybie i konserwach?
Od 1 października 2025 roku w Polsce obowiązuje system kaucyjny, który ma na celu zwiększenie poziomu recyklingu i ograniczenie ilości odpadów trafiających na wysypiska. Obejmuje on puszki aluminiowe do 1 litra, ale wyłącznie po napojach. Oznacza to, że puszki po konserwach, rybach czy warzywach nie podlegają zwrotowi w automatach kaucyjnych. W ich przypadku obowiązuje standardowa segregacja - należy je wyrzucać do żółtego pojemnika przeznaczonego na metale i tworzywa sztuczne. To rozróżnienie, choć dla wielu konsumentów nieintuicyjne, wynika z unijnych regulacji i praktyki stosowanej w innych krajach Europy.
Warto pamiętać, że czystość opakowania ma ogromne znaczenie. Puszki po żywności, zwłaszcza rybnej, powinny być opróżnione i w miarę możliwości przepłukane. Dzięki temu proces recyklingu przebiega sprawniej, a sortownie nie muszą zmagać się z problemem nieprzyjemnych zapachów czy resztek jedzenia. Według danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska, odpowiednio przygotowane odpady zwiększają efektywność odzysku surowców nawet o kilkanaście procent.
W krajach skandynawskich, gdzie system kaucyjny działa od lat 80., poziom odzysku puszek i butelek sięga nawet 90%. Polska dopiero uczy się nowych zasad, a pierwsze tygodnie funkcjonowania systemu pokazały, że konsumenci często mylą puszki po napojach z tymi po konserwach. Jednak z czasem świadomość społeczna powinna wzrosnąć, a rozróżnianie typów opakowań stać się nawykiem równie naturalnym jak segregacja szkła czy papieru.
Ile wiesz o segregacji odpadów i systemie kaucyjnym? Quiz
Na czym polega system kaucyjny?
System kaucyjny w Polsce wystartował 1 października 2025 r. i obejmuje wybrane opakowania po napojach:
- plastikowe butelki PET do 3 litrów,
- metalowe puszki do 1 litra,
- szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra.
Do ceny produktu doliczana jest kaucja, którą odzyskuje się po oddaniu pustego opakowania w punkcie przyjmowania lub automacie; nie jest wymagany paragon. Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² mają obowiązek przyjmowania takich opakowań, a zwrot możliwy jest wyłącznie dla produktów odpowiednio oznaczonych logo systemu i czytelną etykietą. Wysokość kaucji wynosi zazwyczaj 0,50 zł dla PET i puszek oraz 1,00 zł dla szklanych butelek wielorazowych.
W pierwszych tygodniach po starcie widoczny był okres przejściowy: automaty przyjmujące opakowania stanęły w wielu sieciach handlowych, ale napoje z pełnym oznaczeniem kaucji pojawiały się stopniowo, zgodnie z harmonogramem wdrożeń producentów i dystrybutorów. Rząd oraz branża sygnalizowali, że do końca roku potrwa wymiana zapasów oraz ujednolicanie oznaczeń, stąd miejscami wciąż odczuwalny jest "nowy porządek" bez natychmiastowych efektów na półkach. Docelowo system ma podnieść wskaźniki zbiórki do poziomów wymaganych przez dyrektywy unijne oraz ograniczyć zaśmiecanie przestrzeni publicznej opakowaniami po napojach.
Istotą całego systemu kaucyjnego są jasne kryteria: opakowanie musi być w odpowiednim formacie (materiał i pojemność), posiadać oznaczenie systemowe i pozostawać w stanie umożliwiającym identyfikację. Dobre praktyki obejmują niezgniatanie butelek czy puszek, pozostawienie czytelnego kodu, a także opróżnienie zawartości przed zwrotem. Ten zestaw wymagań ułatwia logistykę, skraca czas obsługi w punktach przyjmowania oraz poprawia efektywność recyklingu na dalszych etapach.
Wraz z wdrożeniem pojawiły się poboczne wyzwania organizacyjne, np. porzucane opakowania przy automatach, szczególnie tam, gdzie konsumenci nie znaleźli szybkiej możliwości zwrotu lub napotkali na różnice w oznaczeniach. Odpowiedzialność za takie sytuacje zależy od lokalizacji urządzeń i regulaminów punktów, a ich rozwiązanie wymaga dobrej współpracy samorządów, sieci handlowych i operatorów systemu. Mimo tych trudności, kierunek zmian jest jednoznaczny: standaryzacja, rosnąca dostępność punktów przyjmowania i konsekwentna edukacja konsumencka mają zredukować straty surowców oraz wspierać obieg zamknięty opakowań po napojach
Jakie puszki są w systemie kaucyjnym?
System depozytowo-zwrotny obejmuje wyłącznie puszki po napojach o maksymalnej pojemności 1 litra, jednoznacznie oznaczone oficjalnym znakiem kaucji oraz czytelnym kodem kreskowym. Napój w puszce objętej systemem ma mieć formę produktu gotowego do picia (np. woda, napoje gazowane, energetyki, izotoniki, niektóre kawy czy herbaty RTD), a sama puszka musi spełniać wymogi materiałowe i wymiarowe.
Puszki po żywności (ryby, warzywa, pasztety, mleko skondensowane) nie wchodzą do systemu, nawet jeśli są metalowe i przypominają te po napojach. W ostateczności wszystko rozstrzyga oznaczenie producenta: brak logotypu kaucji i informacji o depozycie oznacza standardową segregację do żółtego pojemnika. Puszki po napojach specjalnych (np. shoty, napoje funkcjonalne) nadal podlegają zasadom systemu, o ile mieszczą się w limicie 1 litra i mają oznaczenie kaucji. Z kolei koncentraty czy syropy do rozcieńczania w puszkach mogą być poza systemem, jeśli producent nie zarejestrował opakowania.
Ciekawostką jest tempo obiegu surowca: aluminiowa puszka po napoju może wrócić na rynek jako nowa już po kilku tygodniach od zebrania, a recykling aluminium oszczędza znaczną część energii w porównaniu z produkcją pierwotną.
