Kompleksowa gospodarka wodna w Polsce. Wywiad z Prezesem PGW Wody Polskie Przemysławem Dacą

Zarządzanie zasobami wodnymi, ochrona środowiska, przystosowanie się do zmieniającego się klimatu – to kwestie, na których skupia się gospodarka wodna. Od 2018 roku odpowiedzialne za nią jest Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Czym dokładnie zajmuje się ten podmiot? Jakie stoją przed nim wyzwania? Jakie inwestycje realizuje? Rozmawiamy z Prezesem Wód Polskich Przemysławem Dacą.

Przemysław Daca, Prezes Wód Polskich, fot. Wody Polskie
Przemysław Daca, Prezes Wód Polskich, fot. Wody Polskie.
partner merytoryczny
banner programu czyste powietrze

Kiedy w 2018 roku powstały Wody Polskie, w jakim stanie była gospodarka wodna w naszym kraju?

Gospodarka wodna w Polsce przez kilkadziesiąt lat była zaniedbana i niedoinwestowana. Kompetencje zarządcze były rozproszone pomiędzy różne instytucje i urzędy, stąd trudno było o spójną politykę w tym zakresie, co blokowało rozwój. W wielu regionach kraju istniejąca na rzekach infrastruktura jest przestarzała, ma co najmniej kilkadziesiąt lat. Mnóstwo obiektów hydrotechnicznych wymaga remontu i modernizacji. Głównie są to obiekty powiązane z bezpośrednio z bezpieczeństwem powodziowym, jak np. wały przeciwpowodziowe. W regionach szczególnie zagrożonych powodziami konieczne jest zatem zwiększenie zabezpieczenia przed skutkami wezbrań, w wielu miejscach Polski niezbędne są również równolegle prowadzone działania przeciwsuszowe. Z drugiej strony w naszym kraju wiele rzek nie zostało uregulowanych i zachowało swój naturalny, dziki charakter, co wyróżnia nas na tle innych europejskich państw, zwłaszcza z Europy Zachodniej. Jednocześnie są jednak tereny, gdzie gwałtownie zachodzą procesy suszowe i rzeki po prostu wysychają. Dlatego też sytuacja dotycząca istniejących w Polsce zasobów wodnych oraz sposobów gospodarowania nimi jest szczególna i niepodobna do sytuacji w innych krajach. W naszym kraju borykamy się z kilkoma bardzo istotnymi problemami, które powinny być rozwiązane w pierwszej kolejności — zanieczyszczeniem wód, powodziami i suszami.

Zatem gospodarka wodna powinna się zajmować rozwiązywaniem wielu różnych problemów...

Odkąd powstały Wody Polskie, mamy kompleksowe podejście do gospodarowania wodami. Realizujemy odpowiedzialną i zrównoważoną gospodarkę wodną na miarę XXI wieku. Mamy trzy główne cele: zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego, niwelacja skutków suszy oraz troska o dobrą jakość wód. Podejmujemy działania, które ważą potrzeby gospodarki oraz środowiska naturalnego. W naszym gospodarstwie opracowujemy plany zarządzania ryzykiem powodziowym, plany gospodarowania wodami, plan przeciwdziałania skutkom suszy. Te wszystkie działania są bardzo spójne. Łatwiej jest zarządzać, prowadzić gospodarkę w sposób przemyślany i zrównoważony. Zależy nam również na kształtowaniu świadomości społecznej, że woda jest najwyższym dobrem, o które należy się troszczyć zarówno na poziomie indywidualnym, lokalnym, jak i krajowym.

Co trzeba zrobić, aby z jednej strony zmniejszyć ryzyko suszy, a z drugiej zapobiec powodzi? Jakie działania należy podjąć?

Odkąd powstało Nasze Gospodarstwo, realizowane są najważniejsze i najpilniejsze inwestycje. W Wodach Polskich prowadzimy inwestycje stanowiące odpowiedzi na nasilające się zjawiska ekstremalne - gwałtowne wezbrania, powodzie oraz susze. Oddawanie przestrzeni rzekom na określonych odcinkach intensyfikuje skuteczność działań technicznych, które prowadzimy, dla ochrony milionów osób mieszkających w Polsce na terenach zalewowych. Kluczowym działaniem jest racjonalne gospodarowanie wodami poprzez retencjonowanie wody w okresie wezbrań oraz zasilanie w wodę środowiska w okresie suszy. Aby prowadzić właściwą, zrównoważoną gospodarkę wodną, konieczne jest gromadzenie wody za pomocą sztucznej i naturalnej retencji, na poziomie około 20 proc. średniorocznego odpływu z rzek. Jest to średnia europejska retencjonowania wody. Są jednak kraje, takie jak np. Hiszpania, które gromadzą powyżej 40 proc. średniorocznego odpływu. Jako Wody Polskie prowadzimy różnego typu inwestycje, które mają przełożenie na przeciwdziałanie skutkom suszy i powodzi, m.in. budujemy duże zbiorniki retencyjne, modernizujemy i odtwarzamy obiekty hydrotechniczne w celu zatrzymywania większych ilości wody, a także realizujemy szereg pomniejszych działań. Niezbędne są zatem dalsze kompleksowe działania, których celem jest zwiększenie zasobów wodnych kraju. Jest to jedno z kluczowych zadań Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.

Jaka jest rola PGW Wody Polskie w zarządzaniu środowiskiem wodnym?

Jesteśmy głównym podmiotem odpowiedzialnym za gospodarowanie zasobami wód w Polsce. Odpowiadamy za ich stan ilościowy i jakościowy oraz za ekosystemy od wód zależne. Powstanie Wód Polskich umożliwiło wypracowanie nowego spojrzenia na zarządzanie wodami, którego przedtem nie było. Wyciągamy wnioski z lat poprzednich, słuchamy głosu ekspertów. Postanowiliśmy wprowadzić nowe standardy środowiskowe w całym Gospodarstwie, w odniesieniu do prac utrzymaniowych i inwestycji hydrotechnicznych Wód Polskich. Prace związane z budową i przebudową urządzeń wodnych uwzględniają również usługi ekosystemowe. Działania realizowane są zgodnie zapisami prawa polskiego oraz unijnego, w tym Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej, uwzględniają potrzeby ludzi, gospodarki oraz środowiska przyrodniczego.

Nawalne deszcze to częsta przyczyna lokalnych podtopień. Czy da się rozwiązać ten problem doskwierający zwłaszcza mieszkańcom miast?

Mniej uszczelnionych powierzchni, to większe bezpieczeństwo powodziowe. Co do zasady wodę opadową powinno się łapać tam, gdzie ona spada, by nie spływała do kanalizacji. W miastach, na terenach zurbanizowanych trzeba inwestować w tzw. błękitno-zieloną infrastrukturę, która jest przyjazna ludziom, środowisku, bioróżnorodności, a także retencji. Należą do niej m.in. zbiorniki retencyjne, niecki, czy oczka wodne, które są zasilane przez nadmiar wód opadowych, które przechwytują. Miejską retencję, a zarazem estetykę wzbogacą systemy stawów w otoczeniu parków, które oprócz gromadzenia wody staną się atrakcyjnym miejscem rekreacji dla mieszkańców podczas upalnej pogody. Każdy z nas zaś może łapać deszczówkę. Jeśli mieszkamy w domu jednorodzinnym, najprostszym rozwiązaniem jest ustawienie beczki pod rynnę i przechwytywanie wody spływającej z dachu. Tak zgromadzoną wodę możemy wykorzystać do podlewania roślin i oszczędzać w ten sposób wodę wodociągową. Możemy również zainwestować w skrzynie chłonne, które instaluje się pod ziemią. Gdy pada, wiążą one wodę i oddają ją potem powoli do gruntu, co pozwala zachować optymalne nawodnienie terenu. Ochrona przed powodziami miejskimi jest możliwa i wymaga zaangażowania na poziomie ustawodawczym, działań samorządowych i troski każdego z nas.

Z jednej strony mamy lokalne podtopienia, z drugiej palący problem suszy. Mało kto wie, że Polska cierpi na niedobór wody. Na jedno mieszkańca przypada trzy razy mniej wody niż średnio w Europie! Na jakich założeniach oparty jest opracowany przez PGW Wody Polskie plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS)?

Wody płynące w rzekach, strumieniach, jeziorach ale również wody podziemne tworzą system naczyń połączonych, stąd skutki działań podejmowanych w konkretnym regionie mogą być odczuwalne także daleko poza nim i to przez długi czas. Dlatego tak ważne jest prowadzenie zrównoważonej i całościowej gospodarki wodnej. Na podstawie pogłębionych badań naukowych i szerokich konsultacji społecznych powstał pierwszy w Polsce Plan przeciwdziałania skutkom suszy. Jego elementami są m.in. mapy zagrożenia suszą i narażenia na skutki suszy. Powstał także katalog konkretnych działań ograniczających to zjawisko. Plan zakłada szerokie działania z zakresu retencji krajobrazowej, leśnej, jeziornej, zbiornikowej, a także retencji w wyrobiskach pokopalnianych, mikro-retencji na terenach miejskich oraz retencji korytowej w rzekach. W ramach tego ostatniego Wody Polskie realizują założenia programu Kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych.

Jak wyglądają inwestycje prowadzone w ramach Kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych?

Dzięki innowacyjnym inwestycjom Wód Polskich, które zwiększają retencję na małych ciekach i doprowadzają wodę przez rowy melioracyjne na pola uprawne, po raz pierwszy od 30 lat udało nam się zatrzymać dodatkowo niemal 60 mln m3 wody. Działania te, w sposób znaczący poprawiają stosunki wodne w dolinach cieków. Przyjmuje się, że na skutek czasowego podpiętrzenia wody w rzekach i kanałach ilość zgromadzonej wody może się zwiększyć aż dziesięciokrotnie. Retencja korytowa przyczynia się bowiem do zwiększenia zasobów wód zgromadzonych w glebie w obszarach położonych w danej zlewni rzecznej, jak również wpływa korzystnie na poziom wód gruntowych oraz zasila wody podziemne. Prowadzone obecnie piętrzenia na 2162 urządzeniach pozwalają na zmagazynowanie dodatkowych 313 mln m3 wody. W latach 2020-2022 zaplanowano łącznie budowę i przebudowę 650 urządzeń wodnych na kwotę ok. 160 mln zł, co pozwoli nawodnić obszar nawet 300 tys. ha w całej Polsce, systematycznie podnosząc wskaźnik retencji z poziomu obecnych ok. 6,5 proc., do nawet do 7 proc.

Jakie są główne cele PGW Wody Polskie na przyszłość?

Realizacja zadań z zakresu gospodarki wodnej wymaga właściwego planowania, systemowych działań, w tym realizacji inwestycji o charakterze wielofunkcyjnym i kompleksowym, uwzględniających zarówno obecne jak i przyszłe potrzeby ludzi, gospodarki oraz środowiska. W okresie 3 lat, Nasze Gospodarstwo zrealizowało łącznie ponad 12 tys. inwestycji, a planowane są kolejne. Wartość wszystkich zadań prowadzonych przez Wody Polskie przekracza obecnie 20 mld zł, a dzięki ich sukcesywnej realizacji możliwe będzie poprawienie bilansu wodnego Polski i bezpieczeństwa wodnego Polaków oraz stopniowy wzrost krajowego wskaźnika retencji.

Rozmawiał Piotr Cierpucha

Partnerem publikacji są Wody Polskie


.
Masz sugestie, uwagi albo widzisz błąd na stronie?
Dołącz do nas