Ile będzie nas kosztował spór Polski z UE? Straci środowisko
Przez kryzys praworządności Polska może stracić nawet 170 mld euro. Duża część z tej kwoty to środki na ochronę środowiska. Eksperci przestrzegają, że ryzyko utraty funduszy jest jak najbardziej realne i może mieć fatalne skutki.
partner merytoryczny
Jak oszacowało niedawno Forum Energii, z nowych funduszy europejskich na transformację energetyczną Polski zostaną przeznaczone 42 mld euro. To środki na działania związane ze zmianami klimatu, takie jak rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych, poprawa efektywności energetycznej czy modernizacja sieci elektroenergetycznych.
Połowa tej kwoty (około 22 mld euro) ma zostać wydana na przeciwdziałanie kryzysowi klimatycznemu w ramach Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Ale gra toczy się także np. o fundusze na sprawiedliwą transformację regionów górniczych, o które samorządy Górnego Śląska, Wielkopolski Wschodniej i regionu wałbrzyskiego intensywnie zabiegały od dwóch lat i których Polska jest największą beneficjentką w UE.
Polska straci pieniądze na zmiany klimatu?
- Pilna transformacja sektora energetycznego jest kluczowa dla przyszłości Polski i jej bezpieczeństwa ekologicznego. Brak nawet części środków spowoduje konieczność rewizji krajowego budżetu i znalezienia innego źródła finansowania, bo wstrzymanie wypłat nie zwalnia nas z obowiązku realizacji przyjętych programów. Polska może sobie bez wsparcia z Unii Europejskiej nie poradzić - powiedział Wojciech Kukuła, prawnik w ClientEarth, współautor analizy.
Spora część środków ma zostać przeznaczona również na poprawę jakości powietrza, w tym zwłaszcza wymianę pieców węglowych (tzw. kopciuchów). Środki z KPO mają zasilić rozwijany od 2018 r. rządowy program Czyste Powietrze.
- Kryzys praworządności może mieć bardzo bolesne konsekwencje również w skali mikro, bo środki unijne to nie tylko wielkie pieniądze dla firm i samorządów, ale też dotacje bezpośrednio dla obywateli. Tymczasem bez funduszy z KPO ponad 400 tys. polskich gospodarstw domowych może pozostać bez wsparcia na wymianę starego pieca. To nieakceptowalne i niesolidarne, bo bardzo wielu z nas nie stać na wymianę pieca na własny koszt - powiedziała Iwona Bojadżijewa, kampanierka na rzecz czystego powietrza w ClientEarth.
Już w październiku Komisja Europejska ostrzegła polskie władze, że nie zatwierdzi KPO, dopóki te nie uporządkują kwestii związanych z praworządnością. W ubiegłym tygodniu zaś rzecznik generalny unijnego Trybunału Sprawiedliwości uznał mechanizm "pieniądze za praworządność" za zgodny z prawem.
170 mld euro w nowej perspektywie lat 2021-2027 to bardzo konkretne środki. Stanowią niemal dwukrotność rocznych dochodów budżetu państwa. Większość krajów unijnych już z nowego wsparcia korzysta, a Polsce nie zostało ono jeszcze wypłacone (…) rząd musi co najmniej zobowiązać się do likwidacji Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, zmiany systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, a także przywrócenia do pracy usuniętych sędziów.
